وین — رهبر عالی ایران روز سه‌شنبه مذاکرات مستقیم با ایالات متحده بر سر برنامه هسته‌ای کشورش را رد کرد، اقدامی که به احتمال زیاد درهای آخرین تلاش‌ها برای جلوگیری از اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه تهران را می‌بندد.
اظهارات آیت‌الله علی خامنه‌ای که از تلویزیون دولتی ایران پخش شد، احتمالا هرگونه ارتباط احتمالی با ایالات متحده توسط رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، که در نیویورک برای مجمع عمومی سازمان ملل حضور دارد را محدود می‌کند. به‌طور جداگانه، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در آنجا با دیپلمات‌هایی از فرانسه، آلمان و بریتانیا درباره اعمال مجدد تحریم‌ها که قرار است یکشنبه به اجرا درآید، دیدار و گفت‌وگو کرد.
خامنه‌ای گفت: مذاکرات با ایالات متحده "صرفاً یک بن‌بست محض" است.
او افزود: "آمریکا نتیجه مذاکرات را از قبل اعلام کرده است. نتیجه این است که فعالیت‌های هسته‌ای و غنی‌سازی متوقف شود. این مذاکره نیست. این یک دیکتاتوری و تحمیل است."
دفتر امور خارجه آلمان، در اظهاراتی که پس از دیدار با عراقچی در شبکه X منتشر شد، اعلام کرد که فرانسه، آلمان، بریتانیا و اتحادیه اروپا از ایران خواسته‌اند تا ظرف چند روز "اگر نه چند ساعت" برای رفع نگرانی‌ها در مورد برنامه هسته‌ای خود اقدام کند. این بیانیه افزود که ایران باید مذاکرات مستقیم با ایالات متحده را از سر بگیرد و دسترسی به همه سایت‌های هسته‌ای خود را طبق "تعهدات خود" به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) فراهم کند.
سه کشور اروپایی، معروف به E3، مکانیزم به اصطلاح "ماشه" (snapback) را برای بازگرداندن تحریم‌ها – در صورت عدم توافق در آخرین لحظات – به دلیل عدم پایبندی ایران به شرایط توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی که هدف آن جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح‌های هسته‌ای بود، فعال کردند.
به نظر نمی‌رسید که جلسه روز سه‌شنبه به حل‌وفصل نزدیک‌تر شود، پیش از ضرب‌الاجل شنبه. اما یک دیپلمات فرانسوی گفت که رهبران اروپایی قصد دارند "به‌طور کامل" از زمان باقی‌مانده استفاده کنند. این دیپلمات به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد، زیرا مجاز به بحث علنی در مورد جلسه خصوصی نبود.
دفتر امور خارجه آلمان اعلام کرد که "تعهد دیپلماتیک" حتی در صورت اعمال مجدد تحریم‌ها در روز یکشنبه ادامه خواهد یافت.
پیش از این، یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان، شانس دستیابی به توافق با ایران را تا پایان هفته "بسیار کم" توصیف کرده بود، حتی قبل از اظهارات خامنه‌ای، به گزارش خبرگزاری آلمان (dpa).
ایران بازرسان را متوقف کرده و مذاکرات با آمریکا را رد کرده است
در میان انبوهی از تعاملات دیپلماتیک، عراقچی روز دوشنبه با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در نیویورک نیز دیدار کرد.
اوایل این ماه، نهاد نظارت هسته‌ای سازمان ملل و ایران توافقنامه‌ای را با میانجیگری مصر امضا کردند تا راه را برای از سرگیری همکاری‌ها، از جمله در مورد راه‌های از سرگیری بازرسی از تأسیسات هسته‌ای ایران، هموار کنند. با این حال، آن توافق هنوز به‌طور کامل عملیاتی نشده است.
در ماه جولای، پزشکیان قانونی را که توسط پارلمان کشورش تصویب شده بود، امضا کرد که بر اساس آن هرگونه همکاری با نهاد نظارت هسته‌ای سازمان ملل به حالت تعلیق درمی‌آید. این اقدام پس از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل با ایران در ماه ژوئن صورت گرفت که طی آن اسرائیل و ایالات متحده تأسیسات هسته‌ای ایران را بمباران کردند.
فرانسه، آلمان و بریتانیا روند اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران را در اواخر آگوست آغاز کردند.
این فرآیند – که توسط دیپلمات‌های مذاکره‌کننده در توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی، "مکانیزم ماشه" (snapback) نامیده شد – به‌گونه‌ای طراحی شده بود که در سازمان ملل غیرقابل وتو باشد. این امر یک شمارش معکوس ۳۰ روزه را برای از سرگیری تحریم‌ها آغاز کرد، مگر اینکه غرب و ایران به توافق دیپلماتیک دست یابند.
کشورهای اروپایی گفته‌اند که اگر ایران مذاکرات مستقیم با ایالات متحده را بر سر برنامه هسته‌ای خود از سر بگیرد، به بازرسان هسته‌ای سازمان ملل اجازه دسترسی به سایت‌های هسته‌ای خود را بدهد و در مورد بیش از ۴۰۰ کیلوگرم (۸۸۰ پوند) اورانیوم با غنای بالا که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید در اختیار دارد، پاسخگو باشد، مایل به تمدید ضرب‌الاجل خواهند بود. ایران تنها کشوری در جهان است که اورانیوم را تا ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند، که یک گام فنی کوتاه تا سطح ساخت سلاح است، اما برنامه تسلیحاتی ندارد.
اگر در این هفته توافق دیپلماتیکی حاصل نشود، تحریم‌ها به‌طور خودکار یکشنبه "باز می‌گردند". این امر مجدداً دارایی‌های ایران در خارج از کشور را مسدود کرده، معاملات تسلیحاتی با تهران را متوقف ساخته و هرگونه توسعه برنامه موشکی بالستیک ایران را جریمه خواهد کرد و به اقتصاد متزلزل این کشور فشار بیشتری وارد خواهد ساخت.
خامنه‌ای در سخنرانی تقریباً نیم‌ساعته خود تأکید کرد که اظهاراتش فقط بر آمریکا متمرکز است، نه بر اروپا.
ایران تأکید دارد برنامه اتمی‌اش صلح‌آمیز است
ایران مدت‌هاست بر صلح‌آمیز بودن برنامه خود اصرار دارد، اگرچه کشورهای غربی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارزیابی می‌کنند که تهران تا سال ۲۰۰۳ برنامه فعال ساخت سلاح هسته‌ای داشته است. خامنه‌ای بار دیگر تعهد داد که ایران به دنبال بمب اتمی نیست.
او گفت: "ما بمب اتمی نداریم و نخواهیم داشت، و برنامه‌ای برای استفاده از سلاح هسته‌ای نداریم."
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، که در سال ۲۰۱۸ به‌طور یکجانبه آمریکا را از توافق هسته‌ای ایران خارج کرد، در سخنرانی خود در سازمان ملل در روز سه‌شنبه به تهران اشاره کرد. او به نوشتن نامه‌ای به خامنه‌ای برای درخواست مذاکرات اشاره کرد. مذاکره‌کنندگان آمریکایی و ایرانی پنج بار قبل از جنگ ۱۲ روزه در ماه ژوئن دیدار کرده بودند.
ترامپ گفت: "امروزه هیچ خطر جدی‌تر برای سیاره ما از قدرتمندترین و مخرب‌ترین سلاح‌هایی که بشر ابداع کرده است، وجود ندارد، که همانطور که می‌دانید ایالات متحده تعداد زیادی از آنها را در اختیار دارد. من مهار این تهدیدات را در اولویت اصلی قرار داده‌ام که با ملت ایران آغاز می‌شود."
با این حال، خامنه‌ای تأکید کرد که حملات اسرائیل و آمریکا نمی‌تواند دانش هسته‌ای کسب شده توسط ایران در طول دهه‌ها بحران پیرامون این برنامه را نابود کند.
او سوگند یاد کرد: "علم با تهدید و بمباران نابود نخواهد شد."