این یک موفقیت اقتصادی چشمگیر است، اما با عدم تعادل‌های خیره‌کننده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند. تایوان یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان است، با تولید سرانه بالاتر از استرالیا، آلمان یا ژاپن پس از تعدیل هزینه زندگی، اما طبق شاخص بیگ مک اکونومیست، دارای کم‌ارزش‌ترین ارز جهان است. این کشور در حال پیشرفت است، اما خطر یک اصلاحیه نامنظم را به همراه دارد. مدیریت اقتصادی معمولاً با معضلات شکسپیری زیادی همراه نیست، اما وضعیت تایوان واقعاً دردناک است: بانک مرکزی این کشور (CBC) طبیعتاً تمایلی به کنار گذاشتن سیاست‌هایی که کشور را اینقدر ثروتمند کرده‌اند، ندارد؛ با این حال، ادامه دادن به آن‌ها آشکارا ناپایدار است.
در نگاه اول، تنها خبرهای خوب به چشم می‌خورد. جهان تراشه‌های کامپیوتری تایوان را با سرعتی که TSMC و دیگر تولیدکنندگان محلی می‌توانند بسازند، خریداری می‌کند. صادرات تراشه و سرور طی پنج سال گذشته ۳۰۰ درصد افزایش یافته است – و از ابتدا نیز بالا بوده است. این افزایش، مازادهای تجاری سرسام‌آوری را به همراه داشته است. در ماه اکتبر، مازاد تجاری ماهانه کالاها در تایوان به رکورد ۲۲.۶ میلیارد دلار، یا ۳۱ درصد تولید ناخالص داخلی به نرخ سالانه، رسید. مازاد حساب جاری، که شامل تراز تجاری و سایر درآمدهای ورودی و خروجی از مرزها می‌شود، تاکنون در سال جاری به ۱۶ درصد تولید ناخالص داخلی رسیده است، که از ۱۰ درصد در دهه ۲۰۱۰ بیشتر است.
معمولاً وقتی صادرات یک کشور افزایش می‌یابد، ارزش پول ملی آن نیز تقویت می‌شود، زیرا خارجی‌ها برای خرید کالاها به مقدار بیشتری از آن پول نیاز خواهند داشت. این فرآیند می‌تواند از نظر اقتصادی مضر باشد: در دهه ۱۹۷۰ اکونومیست اصطلاح "بیماری هلندی" را برای توصیف کسادی اقتصادی در هلند ابداع کرد، زیرا صادرات رو به رشد گاز طبیعی باعث افزایش ارزش گیلدر (واحد پول سابق هلند) شد و کالاهای دیگر هلندی را برای خارجی‌ها گران‌تر کرد و به بخش‌های غیرگازی اقتصاد آسیب زد.
دهه‌هاست که تایوان با صادرات به رفاه رسیده است، و CBC (بانک مرکزی) تلاش کرده تا با سرکوب ارزش پول ملی، از چنین سرنوشتی جلوگیری کند. در واقع، این بانک مقادیر زیادی دلار تایوان را چاپ و فروخته تا دلار آمریکا بخرد. این کار به حفظ رقابت‌پذیری صادرات تایوان کمک کرده، اما عدم تعادل‌های بزرگی نیز ایجاد کرده است. مازاد حساب جاری تایوان افزایش یافته؛ ذخایر ارز خارجی آن انباشته شده و قیمت مسکن سر به فلک کشیده است. همه این عدم تعادل‌ها در دهه‌های اخیر به طور پیوسته رشد کرده‌اند (به نمودار ۱ مراجعه کنید)؛ همه آن‌ها اکنون بسیار شدیدتر از سایر اقتصادهای مشابه هستند (به نمودار ۲ مراجعه کنید). این وضعیت را می‌توان بیماری تایوانی، یا آنفلوآنزای فرمزی نامید: زمانی که تلاش‌های بانک مرکزی برای سرکوب ارز به منظور حفظ رقابت‌پذیری صادرات، به فشارهای اقتصادی نگران‌کننده‌ای منجر می‌شود. این وضعیت، اگرچه لزوماً کشنده نیست، اما قطعاً بدون درمان بهبود نخواهد یافت.
ضعف ارزش‌گذاری
واضح‌ترین علامت این بیماری، ارزش دلار تایوان است. چقدر ارزان است؟ شاخص بیگ مک بر این اساس عمل می‌کند که یک همبرگر مک‌دونالد مشابه باید در هر کشوری تقریباً به یک قیمت باشد، حداقل پس از تعدیل برای ثروت نسبی کشورها. اگر قیمت یک همبرگر تایوانی، پس از تبدیل به دلار آمریکا، بسیار کمتر از یک همبرگر آمریکایی باشد، نشان‌دهنده این است که دلار تایوان کم‌ارزش‌گذاری شده است. مشخص شده که یک بیگ مک تایوانی ۵۶ درصد ارزان‌تر از یک بیگ مک آمریکایی است. آمریکا کمی ثروتمندتر از تایوان است، اما این فقط در حاشیه تأثیر می‌گذارد. با تعدیل برای این موضوع، ما محاسبه می‌کنیم که دلار تایوان ۵۵ درصد کم‌ارزش‌گذاری شده است، که با وجود افزایش نسبتاً شدید در اوایل سال جاری، بیشترین میزان در میان ۵۳ ارزی است که ما به این روش ردیابی می‌کنیم.
تلاش‌های پیچیده‌تر برای مقایسه ارزش‌گذاری دلار تایوان نتایج مشابهی را نشان می‌دهد. شاخصی که توسط ویلیام کلاین (William Cline) از موسسه اقتصاد بین‌الملل پترسون (یک اتاق فکر آمریکایی) ارائه شده است، "تعادل بنیادی" یک ارز را ارزیابی می‌کند – سطحی که مازاد حساب جاری را زیر ۳ درصد تولید ناخالص داخلی نگه دارد. آقای کلاین دریافت که از سال ۲۰۰۸، دلار تایوان به طور متوسط ۲۴ درصد ضعیف‌تر از آن سطح بوده است.
CBC ادعا می‌کند که ارزش دلار تایوان را سرکوب نمی‌کند، بلکه صرفاً "بر خلاف باد حرکت می‌کند" تا نوسانات را کاهش دهد. با این حال، اگر CBC نسبت به جهت وزش باد بی‌تفاوت بود، ذخایر ارز خارجی آن بالا و پایین می‌رفت، یا شاید به دلیل بازده سرمایه‌گذاری اندکی رشد می‌کرد. در عوض، آن‌ها به طور پیوسته و گسترده‌ای رشد کرده‌اند، از ۹۰ میلیارد دلار (۳۲ درصد تولید ناخالص داخلی) در سال ۱۹۹۸ به ۶۰۰ میلیارد دلار (۷۲ درصد تولید ناخالص داخلی).
یکی دیگر از علائم آنفلوآنزای فرمزی، مازاد حساب جاری عظیم و رو به رشد تایوان است. CBC خاطرنشان می‌کند که این یک نتیجه ریاضی از کسری‌های سایر کشورهاست. مکان‌هایی که بیش از پس‌انداز خود سرمایه‌گذاری می‌کنند، مانند آمریکا، به کشورهایی مانند تایوان نیاز دارند که برعکس عمل می‌کند تا این تفاوت را تأمین مالی کنند. با این حال، این سوال را مطرح می‌کند که چرا پس‌اندازهای تایوان اینقدر فراوان است.
دلایل زیادی برای این امر وجود دارد: فرصت‌های سرمایه‌گذاری داخلی کم، جمعیت در حال پیری سریع که برای بازنشستگی پس‌انداز می‌کنند یا رونق ناگهانی صادرات. با این حال، هیچ یک از این‌ها به طور کامل توضیح‌دهنده مازاد پس‌انداز نیست. سرمایه‌گذاری داخلی به نظر غیرعادی پایین نمی‌آید. به عنوان سهمی از تولید، با سایر کشورهای ثروتمند و صادرات‌محور مانند آلمان، ژاپن و کره جنوبی همسو است. دموگرافی تایوان نیز برای شرق آسیا چندان غیرعادی نیست: مازاد پس‌انداز در کره جنوبی، که جمعیت آن نیز به سرعت در حال پیر شدن است، یک سوم تایوان است. و افزایش صادرات تراشه طی پنج سال گذشته، هرچند بزرگ بوده است، نمی‌تواند رشد ۲۵ ساله مازاد حساب جاری تایوان را توضیح دهد.
در واقع، پس‌اندازهای تایوان تقریباً به اندازه پس‌اندازهای چین است، که نمونه‌ای از اقتصادی است که برای ترویج صادرات مهندسی شده است. نرخ پس‌انداز ناخالص ملی تایوان، با ۳۹ درصد تولید ناخالص داخلی، بسیار فراتر از میانگین ۲۲ درصدی جهان ثروتمند است و تقریباً در سطح چین (۴۲ درصد) قرار دارد. روی دیگر این همه پس‌انداز این است که تایوانی‌ها بسیار کمتر از آنچه که می‌توانند مصرف می‌کنند. از سال ۱۹۹۸، مصرف خصوصی به ۲۰ درصد از سهم تولید ناخالص داخلی کاهش یافته و به ۴۵ درصد رسیده است. باز هم، این رقم نزدیک به سطح چین (۴۰ درصد) و بسیار کمتر از میانگین ۶۰ درصدی جهان ثروتمند است.
بیماری نیروی کار
هرچقدر که این موضوع خشک و فنی به نظر برسد، CBC در واقع استانداردهای زندگی تایوانی‌های عادی را فدای رقابت‌پذیری صادرات می‌کند. منتقدان می‌گویند بانک مرکزی با اشتیاقی بی‌حد و حصر رشد صادرات را در اولویت قرار می‌دهد، رویکردی که از چندین جهت به کشور آسیب می‌رساند. اول اینکه، پایین نگه داشتن ارزش پول، صادرکنندگان را به بهای واردکنندگان یارانه می‌دهد. در تایوان، جایی که اکثریت قریب به اتفاق غذا و سوخت (برای وسایل نقلیه و نیروگاه‌ها) وارداتی است، این امر به عنوان یک انتقال از خانوارهای فقیر به مالکان و کارکنان شرکت‌های صادراتی عمل می‌کند.
کارگران تایوانی دلایل خوبی برای احساس نارضایتی دارند. بهره‌وری نیروی کار از سال ۱۹۹۸ دو برابر شده است، با این حال برخلاف اکثر کشورهای ثروتمند یا حتی چین با حقوق‌های سرکوب‌شده، دستمزدها به همان نسبت افزایش نیافته‌اند. هزینه‌های واحد نیروی کار تایوان، که معیاری برای درآمد کارگران به ازای هر واحد تولید است، در همین دوره ۲۵ درصد کاهش یافته است. به عبارت دیگر، سهم کارگران از تولید صنعتی رو به رشد تایوان، کوچک شده است.
علاوه بر این، سیاست‌های CBC قیمت مسکن را به شدت افزایش داده و قدرت خرید تایوانی‌های عادی را بیشتر تضعیف کرده است. دلار تایوانی که برای ارزان نگه داشتن ارز چاپ شده است، تایوان را مملو از پول نقد کرده که نرخ بهره را پایین آورده است. CBC بخشی از این پول را با صدور گواهی سپرده جذب می‌کند و پول نقد را از سیستم مالی خارج می‌کند. اما این "عقیم‌سازی" تنها جزئی است. بانک‌های تایوانی هنوز آنقدر پول جمع شده دارند که آن را با نرخ متوسط تنها ۲ درصد از اواسط دهه ۲۰۰۰ به خانه‌خران وام می‌دهند (میانگین نرخ در سال ۱۹۹۸ ۸ درصد بود). چنین وام‌گیری ارزان، همراه با پس‌اندازهای بالا، قیمت مسکن را به شدت بالا برده است. CBC اخیراً سعی کرده وام مسکن را محدود کند و قیمت‌ها کمی کاهش یافته است. اما آن‌ها همچنان بیش از چهار برابر بالاتر از سال ۱۹۹۸ هستند. نسبت میانه قیمت مسکن به درآمد در تایپه، با ۱۶، بالاتر از لندن، نیویورک یا سئول است.
سیاست‌گذاران و حتی رأی‌دهندگان ممکن است این هزینه‌ها را قربانی ارزشمندی برای حفظ رشد صادرات‌محور بدانند. اما عدم تعادل‌های ایجاد شده توسط مازاد حساب جاری فزاینده می‌تواند خطر مالی نیز به همراه داشته باشد. تا همین اواخر، CBC به سادگی تمام ارز سخت را که از فروش دلار تایوان جمع‌آوری می‌کرد، در خارج از کشور سرمایه‌گذاری می‌کرد. اما انباشت ذخایر آن از سال ۲۰۱۲ کند شده است، شاید به این دلیل که CBC نگران بود که آمریکا ممکن است آن را دستکاری‌کننده ارز اعلام کند، همانطور که قبلاً دو بار این کار را انجام داده است. در عوض، CBC راه ظریف‌تری برای هدایت این ثروت بادآورده پیدا کرده است، از طریق صنعت بیمه عمر.
بیمه عمر در تایوان بسیار محبوب است: هر فرد به طور متوسط بیش از دو بیمه‌نامه دارد. شرکت‌های بیمه پس‌اندازهای خانوارها را در دارایی‌های خارجی، عمدتاً اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا، سرمایه‌گذاری می‌کنند. از سال ۲۰۱۲، سهم این شرکت‌ها از دارایی‌های خارجی تایوان دو برابر شده و به ۳۱ درصد رسیده است، در حالی که سهم CBC به نصف کاهش یافته و به ۱۹ درصد رسیده است. CBC با کاهش ریسک برای شرکت‌های بیمه از طریق مداخلات در بازار سوآپ‌های ارز خارجی، این موج سرمایه‌گذاری خارجی را تشویق کرده است. تا پایان سال گذشته، این بانک ۷۷ میلیارد دلار از این گونه ابزارهای مشتقه را انباشت کرده بود، که در واقع پوشش ریسک شرکت‌های بیمه در برابر نوسانات بازارهای ارز را بسیار ارزان‌تر می‌کرد.
شرکت‌های بیمه تایوانی ۹۶۰ میلیارد دلار تعهد به پس‌اندازکنندگان داده‌اند که با ۷۰۰ میلیارد دلار دارایی خارجی (عمدتاً آمریکایی) با بازده بالاتر پشتیبانی می‌شود. بنابراین، این صنعت از عدم تطابق نگران‌کننده‌ای رنج می‌برد، که تعهدات دلاری تایوان را با دارایی‌های دلاری آمریکا پشتیبانی می‌کند. اگرچه CBC به آن‌ها کمک کرده تا میزان در معرض خطر بودن خود در برابر حرکات نرخ ارز را کاهش دهند، اما این پوشش ریسک به طور کامل خطر را از بین نبرده است. یک دلار تایوان قوی‌تر همچنان ارزش دارایی‌های خارجی آن‌ها را کاهش می‌دهد، بدون اینکه تعهداتشان را کم کند. برد ستسر (Brad Setser) و جاش یانگر (Josh Younger)، دو اقتصاددان آمریکایی، ریسک بدون پوشش را حدود ۲۰۰ میلیارد دلار، یا حدود یک چهارم تولید ناخالص داخلی تایوان، تخمین می‌زنند. افزایش شدید ارزش دلار تایوان می‌تواند شرکت‌های بیمه را ورشکسته کند. با این حال، اجازه دادن به سقوط آن‌ها، پس‌اندازکنندگان تایوانی را ویران خواهد کرد. شرکت‌های بیمه بیش از حد بزرگ شده‌اند که نتوانند شکست بخورند.
بیماری تولید
CBC صرفاً بی‌ملاحظه عمل نمی‌کند. سیاست‌های آن ریشه در احساس آسیب‌پذیری تایوان دارد. به دلیل تلاش‌های چین برای انزوای دیپلماتیک تایوان، این کشور عضو صندوق بین‌المللی پول (IMF) نیست. در صورت وقوع یک بحران ارزی، هیچ راه حل آشکاری نخواهد داشت. جنگ با سرزمین اصلی چین، کمبود شدید ارز سخت را ایجاد خواهد کرد. یک ارز ضعیف و انباشت ذخایری که به دنبال آن می‌آید، به دفع خطر اول و مقابله با خطر دوم کمک می‌کند. CBC فکر می‌کند رویکردش با بحران مالی آسیا در سال‌های ۱۹۹۷-۱۹۹۸ توجیه شد، بحرانی که تایوان تا حد زیادی بدون آسیب از آن گریخت، حتی در حالی که کره جنوبی برای یک بسته نجات ۵۸ میلیارد دلاری به صندوق بین‌المللی پول روی آورد. مهم‌تر از همه، حمایت از صادرکنندگان، کشور را ثروتمند کرده است. چرا باید در موفقیت دست برد؟
نیروهای قدرتمندی برای دفاع از وضع موجود صف‌آرایی کرده‌اند. صادرکنندگان، طبیعتاً، به شدت علیه افزایش ارزش پول ملی لابی می‌کنند. گلدمن ساکس، یک بانک، تخمین می‌زند که نیمی از صادرات تولیدکنندگان تایوانی فهرست‌شده در بورس، با ۱۰ درصد افزایش ارزش پول، می‌تواند بی‌سود شود. شرکت‌های با فناوری پایین حدود ۷۰ درصد از مشاغل تولیدی را به خود اختصاص می‌دهند. آن‌ها عمدتاً بر اساس قیمت رقابت می‌کنند، که یک ارز ارزان را به یک نیاز تقریباً حیاتی تبدیل می‌کند. دیوید چوانگ (David Chuang)، نماینده صنعت ماشین‌آلات که همچنین صاحب یک شرکت تولید ابزار ماشین است، می‌گوید افزایش ارزش دلار تایوان در سال جاری شرکت او را مجبور به مذاکرات مجدد پرفشار قرارداد کرد.
حتی تولیدکنندگان تراشه با قدرت قیمت‌گذاری بیشتر نیز زمانی که دلار تایوان تقویت می‌شود، آسیب می‌بینند: TSMC گفته است هر ۱ درصد افزایش، حاشیه سود عملیاتی آن را ۰.۴ واحد درصد کاهش می‌دهد. دنیس چن (Dennis Chen) از شرکت Win Semiconductors، یکی دیگر از تولیدکنندگان تراشه، می‌گوید دولت باید در مورد "کرکس‌های" سفته‌باز ارز، برای جلوگیری از آسیب به تولیدکنندگان، موضع سختی بگیرد. سیاستمداران، قابل درک است که همدردی می‌کنند.
علاوه بر این، انتقال سود CBC به دولت به یک منبع درآمد حیاتی تبدیل شده است. این مبالغ در سال ۲۰۲۳، ۶ درصد از کل درآمد دولت را تشکیل می‌داد، در مقایسه با میانگین ۰.۴ درصدی جهان ثروتمند. در یک سال پررونق، سهم بانک مرکزی ۱۵ درصد از درآمد دولت بود.
CBC در سیاست تایوان نفوذ غیرعادی دارد. مقامات از آن می‌ترسند. یک وزیر سابق می‌گوید: "هیچ‌کدام از ما نمی‌خواستیم که به خاطر انتقاد از فرماندار قدرتمند CBC دیده شویم." پنگ فی-نان (Perng Fai-nan)، که از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۸ فرماندار بود، و جانشین منتخب او، یانگ چین-لونگ (Yang Chin-long)، طبق گفته چهار نفر با دانش مستقیم از چنین حوادثی، معروف بودند که با رؤسای منتقدان تماس می‌گرفتند تا گلایه کنند.
در کتاب "امتیاز ثروتمند شدن" (The Privilege of Getting Rich)، که یک جدل علیه CBC است و در سال ۲۰۲۱ منتشر شد، چهار اقتصاددان تایوانی استدلال می‌کنند که بانک مرکزی در خصومت خود با انتقاد، "مانند یک کشور کمتر توسعه‌یافته رفتار می‌کند." برخلاف بانک‌های مرکزی اجماع‌گرا مانند فدرال رزرو آمریکا، آقایان پنگ و یانگ بر تصمیم‌گیری در CBC تسلط داشته‌اند. چن نان-کوانگ (Chen Nan-Kuang)، که از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ معاون فرماندار بود، می‌گوید: "بسیاری از همکاران در داخل CBC نیز منتقد سیاست‌های ارزی آن هستند. اما CBC ابزارهای ارعاب زیادی دارد."
نفوذ سیاسی فرماندار CBC تنها از رئیس‌جمهور تایوان پیشی می‌گیرد، این را یک معاون فرماندار سابق دیگر می‌گوید. (فرمانداری آقای پنگ چهار دوره ریاست‌جمهوری را دربرمی‌گیرد.) این امر تا حدی منعکس‌کننده تاریخ سیاسی تایوان است. پس از اینکه حاکمان ملی‌گرای چین در سال ۱۹۴۹ پس از شکست در جنگ داخلی چین به تایوان عقب‌نشینی کردند، حکومت نظامی برقرار کردند. این حکومت تا سال ۱۹۸۷ لغو نشد. بانک مرکزی بخشی از خودکامگی تحمیل شده توسط حزب حاکم کومینتانگ (KMT) شد، و فرمانداری به عنوان پله‌ای برای مناصب عالی دیده می‌شد. وو تسونگ-مین (Wu Tsong-Min)، عضو سابق هیئت مدیره CBC و نویسنده تاریخ آینده نهادهای اقتصادی تایوان، می‌گوید: "KMT معتقد بود که اگر می‌خواهد اقتصاد را کنترل کند، باید نه تنها بانک مرکزی بلکه بانک‌های تجاری را نیز کنترل کند. این طرز تفکر امروز نیز تغییر نکرده است."
اگرچه CBC امروزه یک نهاد تکنوکراتیک است، اما همچنان مایل به اعمال اقتدار خود است. در سال ۲۰۲۱، این بانک چندین بانک بزرگ خارجی را از معامله پوشش‌های ارزی منع کرد. (اتهام آن‌ها: کمک به سفته‌بازی در ابزارهای مشتقه غلات.) چنین قاطعیتی بانک‌های خارجی را می‌ترساند، که نگران هستند انتقاد از CBC ممکن است به فروششان آسیب برساند، این را یک کارمند بانکی که اخیراً در تایوان توسعه یافته، می‌گوید. CBC همچنین مخالفت داخلی را دلسرد می‌کند. معاون فرماندار سابق دوم می‌گوید: "پس از انتقاد از سیاست ارزی CBC، توسط قانونگذاران KMT به خاطر هموار کردن راه برای سفته‌بازان به طور عمومی مورد سرزنش قرار گرفتم."
CBC استدلال می‌کند که سوابق آن گویای خود است، شکایات مربوط به تمرکز بیش از حد یا ارعاب را "بی‌اساس" می‌داند و انگیزه‌های منتقدان خود را زیر سوال می‌برد. این بانک آشکارا متقاعد نشده است که دلار تایوان باید تقویت شود. اما ممکن است مجبور به این کار شود. در ماه مه، شایعات مبنی بر اینکه مذاکره‌کنندگان تجاری آمریکایی خواستار افزایش ارزش ارز شده‌اند، باعث شد که ارز در دو روز معاملاتی ۹ درصد افزایش یابد – نوعی تغییر که به ندرت خارج از بحران دیده می‌شود. در چند ماه گذشته، دلار تایوان به تدریج دوباره در حال از دست دادن ارزش بوده است. اما تایوان هنوز با دولت جدید آمریکا به توافق تجاری نرسیده است، برخلاف چین، ژاپن و کره جنوبی. ارزش دلار تایوان می‌تواند به راحتی در مذاکرات جاری به یک نقطه اختلاف تبدیل شود.
در این میان، تقاضای سیری‌ناپذیر جهان برای تراشه‌های کامپیوتری تایوان، مازاد تجاری تایوان را هر روز بالاتر می‌برد، فشار صعودی مداومی بر ارز وارد می‌کند، به خطرات ناشی از عدم تطابق ارزی بیمه‌گران عمر می‌افزاید و احتمالاً نارضایتی را در تیم مذاکره‌کننده آمریکا دامن می‌زند. سرکوب ارز تایوان ممکن است در گذشته به این کشور خدمت کرده باشد، اما با گذشت زمان، کمتر و کمتر قابل دفاع به نظر می‌رسد. ¦