بغداد/واشنگتن، ۴ دسامبر (رویترز) - پهپادهای ایرانی در اواسط ماه ژوئیه در هوای کوهستانی منطقه کردستان در شمال عراق به پرواز درآمدند و اهداف خود را که میادین نفتی تحت اداره آمریکاییها بودند، نشانه گرفتند.
این پهپادها که توسط یک گروه شبهنظامی تحت حمایت ایران در داخل عراق پرتاب شده بودند –احتمالاً در تلافی حملات هوایی آمریکا به سایتهای هستهای ایران در هفتههای قبل– یکی از آنها به میدان سارسانگ که توسط شرکت HKN Energy (شرکتی متعلق به پسر راس پروت، میلیاردر اهل تگزاس) اداره میشد، اصابت کرد.
دیگری نیز به میدانی در نزدیکی آن که توسط شرکت Hunt Oil (مستقر در دالاس) اداره میشد، برخورد کرد.
در پایان این حمله چهار روزه که فعالیتهای یک شرکت محلی و شرکت DNO نروژ را نیز مختل کرد، تقریباً نیمی از تولید منطقه کردستان متوقف شد.
به گفته ۹ منبع آگاه، این حمله مستقیم به منافع آمریکا، واشنگتن را به خشم آورد؛ واشنگتن مدتها بود احساس میکرد عراق برای مقابله با شبهنظامیان طرفدار ایران به اندازه کافی اقدام نمیکند و این امر باعث شد تا کمپین فشار خود را بر بغداد تشدید کند.
این کمپین در نهایت منجر به بازگشایی یک خط لوله صادراتی کلیدی نفت کردستان توسط عراق شد – امتیازی بزرگ که نشاندهنده تغییر موازنه نفوذ در عراق از تهران به سمت واشنگتن است.
یک منبع در دولت ترامپ درباره واکنش آمریکا به حملات پهپادی گفت: «فکر میکنم بتوان با اطمینان گفت که وزیر امور خارجه (مارکو) روبیو پیامهای سختی را به بغداد منتقل کرده است تا روشن سازد لحظه انتخاب فرا رسیده است.»
تهدید تحریمها
واشنگتن از زمان بسته شدن خط لوله به بندر جیهان ترکیه در سال ۲۰۲۳، در بحبوحه اختلاف بین بغداد و دولت اقلیم کردستان (KRG) بر سر فروش نفت که دولت فدرال را کنار میگذاشت، برای بازگشایی آن فشار میآورد.
این اقدام تا حدی برای کمک به شرکتهای نفتی آمریکایی در کردستان، تا حدی برای تلاش جهت کاهش قیمتهای جهانی نفت، و تا حدی به این دلیل بود که بسته شدن خط لوله، نفت خام را به سمت جنوب منحرف میکرد و شبکههای قاچاق را تغذیه میکرد که مبالغ هنگفتی برای ایران و نیروهای نیابتیاش درآمدزا بود.
اما حملات پهپادی باعث شد رئیسجمهور دونالد ترامپ، کمپین واشنگتن را به سطح دیگری برساند.
یکی از منابع درگیر در این کمپین فشار گفت که در دو ماه پس از این حملات، نمایندگان ترامپ مقامات ارشد انرژی عراق را تهدید به تحریم کردند، در صورتی که خط لوله دوباره راهاندازی نشود.
یک مقام ارشد وزارت امور خارجه آمریکا نه تهدید تحریمها را تأیید کرد و نه تکذیب، اما گفت که آمریکا برای بازگشایی خط لوله، فشار دیپلماتیک «بسیار فشردهای» را اعمال کرده است.
کاخ سفید از اظهار نظر در مورد اینکه آیا عراق را به تحریم تهدید کرده است یا خیر، خودداری کرد. دولت عراق، دولت اقلیم کردستان و Hunt Oil نیز از اظهار نظر امتناع کردند. HKN Energy به درخواستها برای اظهار نظر پاسخ نداد.
توافق اولیه برای از سرگیری فعالیت خط لوله در ۱۷ ژوئیه، آخرین روز حملات پهپادی، و پس از دو ماه فشار شدید آمریکا اعلام شد و نفت در ۲۷ سپتامبر دوباره به جریان افتاد.
جزئیات کمپین فشار آمریکا قبلاً گزارش نشده بود.
هیچ گروهی مسئولیت حملات پهپادی را بر عهده نگرفته است. یک منبع دولتی عراق، با استناد به تحقیقات سرویسهای امنیتی این کشور، گفت که این حملات کار یک گروه شبهنظامی قدرتمند طرفدار ایران بوده است، اما از نام بردن آن خودداری کرد.
یک منبع امنیتی عراقی گفت که بغداد به این گروه هشدار داده است که هرگونه حمله بیشتر، آن را در تقابل مستقیم با دولت قرار خواهد داد.
آمریکا انتظار «بازدهی قابل توجهی» از سرمایهگذاری خود دارد
این رخداد جاهطلبیهای انرژی آمریکا در خاورمیانه را برجسته میکند. عراق دومین تولیدکننده بزرگ در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) است که ترامپ به طور منظم از آن به دلیل تلاش برای بالا نگه داشتن قیمت نفت انتقاد کرده است.
همچنین، این ماجرا ارتباط نزدیک بین دیپلماسی آمریکا و منافع تجاری آمریکا در دوران ترامپ را نیز نشان میدهد.
منبع دولتی آمریکا گفت: «با این همه سرمایهگذاری در این کشور... از نظر سرمایههای ملی و از دست دادن جان آمریکاییها در کنار شرکای عراقی خود در شکست تروریسم،... ما انتظار داریم بازدهی قابل توجهی از آن سرمایهگذاری وجود داشته باشد.»
در همین حال، عقبنشینی عراق، نشانهای از تغییر موازنه نفوذ در این کشور است.
بغداد مدتهاست که بین دو متحد کلیدی – و در عین حال دشمنان سرسخت – خود یعنی تهران و واشنگتن، روی طناب باریک دیپلماسی راه میرود.
ایران، که به دلیل جاهطلبیهای هستهای خود تحت تحریمهای آمریکا و غرب قرار دارد، از حدود ۱۰ جناح مسلح شیعه تندرو در عراق حمایت میکند که حدود ۵۰,۰۰۰ جنگجو و زرادخانههایی را تحت فرمان خود دارند و نفوذ سیاسی گستردهای را دارا هستند.
اما قدرت و اعتبار این کشور به دلیل حملات اسرائیل علیه نیروهای نیابتیاش در منطقه و خود ایران، به شدت تضعیف شده است.
پیچیدگیها
با این حال، مشخص نیست که آیا این تغییر قدرت پایدار خواهد بود یا توافق خط لوله چقدر دوام خواهد آورد.
توافق از سرگیری خط لوله موقتی است و در پایان دسامبر توسط بغداد و دولت اقلیم کردستان مورد بازبینی قرار خواهد گرفت.
آینده همچنین به دلیل انقضای توافقنامهای در ژوئیه آینده که در سال ۱۹۷۳ بین عراق و ترکیه امضا شده بود و چارچوب قانونی برای صادرات نفت را تعیین میکرد، پیچیده شده است.
بغداد همچنین همچنان با دو توافق گازی کردستان که HKN Energy و WesternZagros (مستقر در ونکوور) در ماه مه با دولت اقلیم کردستان منعقد کردند، مخالف است.
HKN بخشی از گروه املاک و انرژی Hillwood (مستقر در دالاس) است که توسط راس پروت جونیور، پسر راس پروت، میلیاردر خودساخته تگزاسی و نامزد دو دوره ریاستجمهوری، تأسیس شده است.
خانواده پروت از حامیان اصلی حزب جمهوریخواه هستند و طبق اسناد عمومی، در سالهای ۲۰۲۵ و ۲۰۲۴ بیش از ۳ میلیون دلار کمک مالی کردهاند.
بغداد میگوید توافقنامهها بر سر منابع طبیعی عراق تنها میتوانند با دولت فدرال انجام شوند. این کشور در ۲۶ مه علیه دولت اقلیم کردستان بر سر این توافقنامهها شکایت کرد و در همان هفته، توافقی با شرکت چینی Geo-Jade Petroleum برای گسترش یک میدان نفتی در جنوب عراق امضا کرد.
با این حال، نشانههایی از بهبود روابط آمریکا و عراق وجود دارد.
واشنگتن در ۱۹ اکتبر، چند روز پس از آنکه غول انرژی آمریکایی اکسون موبیل (XOM.N) توافق کرد تا دوباره وارد این کشور شود و به گسترش تولید در جنوب عراق کمک کند، یک فرستاده ویژه جدید به عراق معرفی کرد.
دارن وودز، مدیرعامل اکسون در ۱۳ اکتبر در کنفرانسی در لندن گفت: «این اولین گام بسیار مهم در جهت کاری است که میخواهیم انجام دهیم. ما راه طولانیای در پیش داریم تا هر چیزی به ثمر بنشیند، اما خوشبین هستیم و مشتاقانه منتظر ارزیابی آن هستیم.»
گزارش توسط احمد رشید در بغداد، مها الدهان در دبی، حمیرا پاموک و تیموتی گاردنر در واشنگتن، دیمیتری ژدانیکوف و آنا هیرتنستاین در لندن، و نریوس آدومایتیس در اسلو. ویرایش توسط ریچارد والدمنیس و مارک پاتر.