چند روز پیش با اولکساندر آباکوموف، کارآگاه ارشد دفتر ملی مبارزه با فساد اوکراین، تماس گرفتم. میخواستم در مورد تحقیقاتش درباره یک طرح ارتشاء در صنعت انرژی کشورش بپرسم. در حین صحبت، به خود آباکوموف علاقهمند شدم. همانطور که او انگیزههایش را توضیح میداد، تضاد شگفتانگیزی بین افرادی مثل او – کارمندان دولتی اوکراینی و فعالان جامعه مدنی که دو دهه است از رهبران خود شفافیت میطلبند – و مذاکرهکنندگان آمریکایی و روسی که این هفته در مسکو دیدار کردند تا شاید سرنوشت اوکراین را تعیین کنند، برایم چشمگیر بود.
اوکراین برای بقای خود میجنگد. پهپادها و موشکها تقریباً هر شب به شهرهای اوکراین اصابت میکنند. با این حال، بسیاری از اوکراینیها حتی در این شرایط نیز خواهان دولتی پاسخگو به مردم هستند. در همین حین، فسادگران آمریکایی و روسی در اطراف این کشور در حال تلاش برای انجام معاملاتی هستند که به نفع خودشان باشد.
مسیر شغلی آباکوموف مستقیماً تحت تأثیر تاریخ کشورش شکل گرفت. تا سال ۲۰۱۴، او کارآگاه پلیس در شهر لوهانسک در شرق اوکراین بود. در آغاز آن سال، مجموعهای از اعتراضات گسترده در کییف، ویکتور یانوکوویچ، رئیسجمهور فاسد، اقتدارگرا و طرفدار روسیه اوکراین را مجبور به فرار از کشور کرد. روسها که از از دست دادن دستنشانده خود خشمگین بودند، بلافاصله به کریمه و شرق اوکراین، از جمله لوهانسک، حمله کردند. انتخابات اوکراین رئیسجمهور جدیدی را به قدرت رساند. تقاضای عمومی برای اصلاحات منجر به ایجاد نهادهای جدیدی از جمله دفتر ملی مبارزه با فساد اوکراین (NABU) شد که از همان ابتدا قصد داشت فساد سطح بالا در دولت را از بین ببرد.
زندگی آباکوموف نیز تغییر کرد. او لوهانسک اشغالی را ترک کرد و به کییف نقل مکان کرد. در سال ۲۰۱۶، او برای NABU کار کرد و شغلی را بر عهده گرفت که آن را افتخار بزرگی میدانست. قطعاً، NABU محبوب است: تابستان گذشته، پس از اینکه رئیسجمهور ولودیمیر زلنسکی به دنبال تعطیلی این آژانس بود، اوکراینیها بزرگترین اعتراضات گسترده را که کشور از زمان آغاز تهاجم تمامعیار روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ به خود دیده بود، سازماندهی کردند. رئیسجمهور نظرش را تغییر داد و این آژانس باز ماند. این شغل همچنین به حس میهنپرستی آباکوموف نیز مربوط میشود. او معتقد است که اگر بتواند به از بین بردن فساد سطح بالا کمک کند، میتواند به اوکراین کمک کند تا حاکمیت و دموکراسی خود را حفظ کند. او به من گفت: "فساد برابر با روسیه است و ما روسیه نیستیم."
در تحقیقات خود که "عملیات میداس" نام گرفته است، آباکوموف و همکارانش چندین نفر از مقامات دولتی را به دریافت رشوه از قراردادهای مربوط به شرکت دولتی انرژی هستهای متهم کردهاند – اتهامی که در زمانی که بسیاری از اوکراینیها به دلیل بمبارانهای روسیه بدون برق زندگی میکنند، حساسیت ویژهای دارد.
پوشش خارجی "عملیات میداس" اغلب به صورت مجهول (passive voice) بیان میشود، گویی این رسوایی ارادهای مستقل دارد ("رسوایی دستیار ارشد را در بر میگیرد"). اما افرادی مانند آباکوموف، که بخشی از دولت اوکراین است، برای عمومی کردن این رسوایی تلاش کردند. آنها از وزرای کابینه بازجویی کردهاند، ضبطهای نظارتی را منتشر کردهاند، آپارتمانها را جستجو کردهاند. پارلمان اوکراین دو وزیر را برکنار کرده است. تیمور میندیچ، شریک تجاری سابق زلنسکی، از کشور فرار کرده است. اواخر ماه گذشته، آندری یرماک، نزدیکترین مشاور رئیسجمهور، پس از جستجوی آپارتمانش، استعفا داد. همه اینها به این معنی است که سیستم سیاسی سالم است و طبق قانون عمل میکند.
باید اشاره کنم که تعداد زیادی از اوکراینیها و حتی بسیاری از اروپاییها معتقدند که این تحقیق به نوعی توسط دولت ترامپ کمک شده است تا زلنسکی را تضعیف کرده و او را مجبور به تسلیم کند. با توجه به اینکه دولت ترامپ از ترویج سیاستهای ضد فساد در سراسر جهان دست کشیده و پس از تعطیلی USAID، همکاری با مجریان قانون اوکراین را به شدت کاهش داده است، این موضوع بعید به نظر میرسد.
آباکوموف به من گفت که معتقد است فساد، نه شفافیت، اوکراین را تضعیف میکند. او گفت که اگر اوکراین فساد را تحمل کند، "این راهی است که ما در طول جنگ، در طول مذاکرات، در طول بازسازی اوکراین بازنده خواهیم بود." داریا کالنیوک، یکی از برجستهترین فعالان ضد فساد اوکراین، به من گفت که با این تحقیقات، "ما شانس داریم تا کشور را نجات دهیم و آن را قویتر کنیم."
این باورها رادیکالاً با باورهای مخالفان اوکراین متفاوت است. از ابتدای فعالیتش، ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، به دنبال ثروتمند کردن خود و اطرافیانش به هزینه مردم عادی روسیه بوده است. پوتین خود پیشگام در استفاده از حسابهای مخفی در خارج از کشور و شرکتهای صوری برای انتقال داراییهای دولتی به جیب خود بود. او همچنین سالها تلاش کرده تا از اطلاع مردم عادی روسیه از امور مالی خود جلوگیری کند.
در ژانویه ۲۰۲۱، الکسی ناوالنی، فعال ضد فساد، فیلمی با مستندات دقیق با عنوان کاخ پوتین منتشر کرد که شبکه گستردهای از رشوه و پرداختها به رئیسجمهور روسیه را افشا کرد که بسیار بزرگتر، گستردهتر و پیچیدهتر از رسوایی در حال تحقیق در اوکراین بود. نتیجه این بود: ناوالنی که تازه در مرز روسیه دستگیر شده بود، به زندانی در سیبری فرستاده شد، جایی که بعدها درگذشت. پوتین کاخ خود را با پیست هاکی و کافهتریا خصوصیاش و پولهایش حفظ کرد. او تمام تحقیقات بیشتر درباره ثروتش را مسدود کرد، معترضان را به زندان انداخت، روزنامهنگاران واقعی را از کشور بیرون راند و حمله به اوکراین را آغاز کرد.
آمریکاییهایی که در مذاکرات اخیر مسکو شرکت کردهاند، دیکتاتورهای وحشی نیستند، اما کارمندان دولتی نیز نیستند که صرفاً در راستای شفافیت، پاسخگویی و میهنپرستی عمل کنند. استیو ویتکوف، یک توسعهدهنده املاک، و جرد کوشنر، داماد رئیسجمهور و صاحب یک شرکت سرمایهگذاری که ۲ میلیارد دلار از عربستان سعودی دریافت کرد، اکنون مذاکرات اصلی را انجام میدهند. همتای روسی آنها کریل دیمیتریاف، رئیس صندوق ثروت دولتی روسیه است که روابط قوی با همتای سعودی خود دارد. گمان میرود که او در حین انجام تجارت در خلیج با کوشنر ملاقات کرده است.
ماه گذشته، وال استریت ژورنال فاش کرد که این سه تاجر در اکتبر در میامی بیچ دیدار کردند تا نه تنها درباره اوکراین، بلکه درباره معاملات تجاری آتی روسیه و آمریکا نیز بحث کنند. ژورنال توضیح داد که بازرگانان روسی که به پوتین نزدیک هستند، "معاملات چند میلیارد دلاری مواد معدنی کمیاب و انرژی را در مقابل شرکتهای آمریکایی قرار دادهاند" تا "نقشه اقتصادی اروپا را بازتعریف کنند – در حالی که بین آمریکا و متحدان سنتیاش شکاف ایجاد کنند." برخی از این شرکتها با خانواده دونالد ترامپ ارتباط دارند.
ویتکوف و کوشنر در قراردادهای دولتی رشوه دریافت نمیکنند، همانطور که برخی مقامات اوکراینی اکنون متهم به انجام آن هستند. فسادی که آنها نمایندگی میکنند عمیقتر است: آنها از ابزارهای دولت آمریکا به شکلی استفاده میکنند که اتفاقاً به نفع دوستان و شرکای تجاری آنهاست، حتی در حالی که آسیبهای وحشتناکی به متحدان آمریکایی، ائتلافهای آمریکایی و شهرت آمریکا وارد میکنند. این یک تضاد منافع در مقیاسی بزرگ است که در سیاست خارجی مدرن آمریکا سابقه واقعی ندارد.
در اوکراین، خود دولت در حال تحقیق درباره دولت، کابینه و حتی نزدیکترین مشاوران رئیسجمهور است. در مقابل، تصور اینکه افبیآی تحت هدایت کش پاتل درباره کسی در کاخ سفید ترامپ تحقیق کند، غیرممکن است. هر روسی که پوتین را تحقیق کند، به زندان میرود. کلمه فساد دارای ظرافتهای بسیاری است، و ما به اندازه کافی از آنها استفاده نمیکنیم وقتی درباره اوکراین صحبت میکنیم.