در سال ۲۰۱۶، پکن یک شرکت هوانوردی و موتور جدید به نام Aero Engine Corp. of China را راهاندازی کرد. این شرکت مأموریت چالشبرانگیزی داشت: توسعه موتورهای هواپیمای پیشرفته، فناوریای که چین مدتها برای تسلط بر آن تلاش کرده بود.
کمتر از یک دهه بعد، جدیدترین جنگندههای پنهانکار پکن با آنچه مقامات از آن به عنوان "قلبهای چینی" یا موتورهای بومی ساخت داخل یاد میکنند، وارد خدمت میشوند.
این پیشرفت نقطه عطفی در تلاش چین برای ایجاد یک صنعت تسلیحات درخور یک قدرت جهانی رو به رشد بود. برای سالها، ظهور چین واقعیتی تلخ را پنهان کرده بود: این کشور نمیتوانست تمام تسلیحات مورد نیاز خود را بسازد.
پکن اکنون نه تنها تسلیحات خود را تولید میکند، بلکه فروش خارجی خود را نیز افزایش داده است. در برخی فناوریهای نظامی، به نظر میرسد چین با تولیدکنندگان عمده تسلیحات مانند روسیه و ایالات متحده برابری میکند، یا حتی از آنها پیشی میگیرد.
توانایی تولید تسلیحات پیشرفته یکی از عناصر کلیدی در چشمانداز شی جینپینگ، رهبر چین، برای کاهش وابستگی کشورش به جهان خارج برای هر چیزی از غذا و انرژی گرفته تا نیمههادیها است. شی استدلال کرده است که چینِ خودکفاتر برای جلوگیری از به دام افتادن این کشور در یک وضعیت استراتژیک خفقانآور توسط کشورهای غربی ضروری است.
به گفته مؤسسه بینالمللی پژوهشهای صلح استکهلم (سیپری)، یک اندیشکده مستقل، دو دهه پیش چین بیش از هر کشور دیگری تسلیحات وارد میکرد.
چین در گذشته برای هواپیماهای جنگی، موتورهای هواپیمایی و سیستمهای دفاع هوایی به کشورهایی مانند روسیه و فرانسه وابسته بود و حتی در دهه ۱۹۸۰ با ایالات متحده برای خرید سختافزار نظامی، از جمله سیستمهای رادار و فناوری توپخانه، قراردادهایی منعقد کرد.
اما طبق دادههای سیپری، سهم چین از واردات جهانی تسلیحات به طور قابل توجهی کاهش یافته و این قدرت آسیایی در سالهای اخیر از جمع ۱۰ خریدار برتر جهان خارج شده است. تحلیلگران میگویند چین اکنون میتواند بیشتر فناوریهای نظامی مورد نیاز خود را تولید کند، حتی اگر به دلایل هزینه یا کیفیت همچنان از برخی سختافزارهای خارجی استفاده کند.
این موفقیت استراتژیک، چین را در موقعیت قویتری برای نبرد در صورت وقوع درگیری ابرقدرتها قرار میدهد. این موضوع منعکسکننده تلاشهای پکن برای تقویت تحقیقات علمی، بازسازی صنعت تسلیحات دولتی خود و بهرهگیری از کسبوکارهای خصوصی برای نیازهای دفاعی است.
مقامات و تحلیلگران غربی میگوینند چین همچنین برخی شکافهای تکنولوژیکی را از طریق جاسوسی و مهندسی معکوس غیرقانونی تجهیزات وارداتی پر کرده است. مقامات آمریکایی آنچه را حملات سایبری چین با هدف سرقت اسرار ایالات متحده در حوزه هوافضا، دریانوردی و سایر فناوریها توصیف میکنند، فاش کردهاند.
سیمون ویزمان، پژوهشگر ارشد برنامه انتقال تسلیحات سیپری، گفت: «چین از هر حربه ممکنی استفاده کرد.»
طبق دادههای سیپری، پکن اکنون چهارمین صادرکننده بزرگ تسلیحات در جهان است و تنها از ایالات متحده، فرانسه و روسیه عقبتر است. موشکهای هایپرسونیک چین، که میتوانند حداقل پنج برابر سرعت صوت حرکت کنند و از بیشتر پدافندهای هوایی فرار کنند، از قابلیتهای غربی پیشی گرفتهاند.
اقدامات دولتی
حزب کمونیست چین از زمان به قدرت رسیدن در سال ۱۹۴۹ مشتاق خودکفایی نظامی بوده است. اگرچه این کشور تحت رهبری مائو زدونگ قابلیتهای هستهای و موشکهای بالستیک خود را توسعه داد، اما در سایر فناوریهای نظامی مدرن عقب ماند.
تحریم تسلیحاتی غرب علیه چین پس از سرکوب مرگبار اعتراضات میدان تیانآنمن در سال ۱۹۸۹، این وظیفه را برای پکن پیچیدهتر کرد.
رهبران بعدی چین هزینهها را برای تهیه فناوری خارجی و حمایت از توسعه تسلیحات بومی افزایش دادند.
در دهه ۱۹۹۰، چین جنگندههای سوخو-۲۷ روسیه را خریداری کرد و آنها را مهندسی معکوس کرد تا نسخه خود را بسازد: J-11. روستک، یک شرکت دولتی دفاعی روسیه، بعداً چین را به کپیبرداری غیرقانونی از سختافزارهای نظامی روسیه، از جمله هواپیماهای سوخو، متهم کرد.
در سال ۲۰۱۶، یک مدیر اجرایی هوانوردی چینی در ایالات متحده اعتراف کرد که به توطئه برای هک و سرقت دادهها از پیمانکاران دفاعی آمریکا، از جمله اطلاعات مربوط به هواپیمای ترابری C-17 و همچنین جنگندههای پنهانکار F-22 و F-35، متهم است.
پکن همچنین صنعت دفاعی خود را سازماندهی مجدد کرد، صنعتی که تحت سلطه غولهای دولتی بود که با ناکارآمدی و فساد دست و پنجه نرم میکردند و در عین حال در برابر تلاشهای دولت برای تقویت همکاری با شرکای غیرنظامی مقاومت مینمودند.
شرکت هوانوردی و موتور (AECC)، که در سالهای ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ توسط ایالات متحده تحریم شد، با گردآوری دانشمندان و منابع برتر از دهها شرکت هوافضا و مؤسسات تحقیقاتی ایجاد شد. پکن میلیاردها دلار به این شرکت جدید تزریق کرد تا با شرکتهایی مانند جنرال الکتریک و پرت اند ویتنی رقابت کند. پکن همچنین دو شرکت دولتی را ادغام کرد تا بزرگترین کشتیساز جهان را تشکیل دهد.
این اقدامات به چین کمک کرد تا توسعه ناوهای هواپیمابر، زیردریاییها و هواپیماهای جنگی داخلی خود را تسریع بخشد، از جمله دومین جنگنده پنهانکار پکن، J-35، که اولین نمایش عمومی آن در سال ۲۰۲۴ به معنای پیوستن چین به ایالات متحده به عنوان تنها کشورهایی بود که بیش از یک مدل جنگنده پنهانکار را به کار میگیرند.
جهش جدید
تسلط بر موتورهای جت یکی از بزرگترین چالشها بود. یک خلبان آزمایشی ارشد نظامی چین در سال ۲۰۱۶ به یک روزنامه چینی گفت که موتورهای ساخت داخل با مشکلاتی مانند نیروی رانش ناکافی، نرخ مصرف سوخت بالا و قابلیت اطمینان پایین مواجه هستند.
AECC همکاریهای تحقیقاتی با دانشگاههای چین را تقویت کرد و اعلام کرد که از فناوریهای جدید، از جمله هوش مصنوعی، برای تسریع طراحی و آزمایش موتور بهره برده است. رسانههای دولتی مهندسان AECC را به عنوان چهرههای الهامبخش به تصویر کشیدند که به چین کمک میکنند انحصار فناوری غرب را بشکنند.
این تلاشها شروع به نتیجه دادن کرده است. مدلهای جدیدتر جنگندههای جت چینی که در ابتدا با موتورهای روسی طراحی شده بودند – از جمله جنگندههای به اصطلاح «نسل چهارم» مانند J-10 و J-11 – با موتورهای توسعه یافته و تولید شده توسط نهادهای چینی که تحت AECC قرار گرفتند، مجهز شدهاند.
اولین جنگنده پنهانکار نسل پنجم چین، J-20، برای اولین بار در سال ۲۰۲۱ با موتور چینی به نمایش گذاشته شد، تقریباً پنج سال پس از رونمایی رسمی این جت.
طبق یک برنامه تلویزیونی دولتی اخیر، جنگنده پنهانکار جدید J-35، که تقریباً معادل F-35 آمریکایی است، به موتورهای ساخت چین مجهز شده است. پکن همچنین یک مدل جدید از هواپیمای ترابری سنگین Y-20 خود را به نمایش گذاشته که به جای مدلهای روسی، به موتورهای ساخت چین مجهز شده است.
محققان وابسته به AECC در تلاش برای توسعه فناوری پیشرفته پیشرانش، از جمله کلاسی از موتورها که میتوانند از حالت کمسرعت به حالت هایپرسونیک تغییر کنند، هستند؛ این اطلاعات بر اساس اسناد خرید به دست آمده توسط محققان مرکز امنیت و فناوریهای نوظهور دانشگاه جورج تاون است.
به گفته استیو راسل، مدیر کل واحد پروژههای نظامی پیشرفته ادیسون ورکس در GE هوافضا، موتورهای آمریکایی از نظر قابلیت اطمینان هنوز «یک مرتبه بهتر» هستند و میتوانند ساعتهای بیشتری قبل از نیاز به تعمیرات اساسی کار کنند.
با این وجود، راسل در یک بحث اخیر در یک اندیشکده گفت: «چین هم مهندسان باهوش زیادی دارد. آنها سریع کار میکنند.» و افزود: «آنها در حال بهتر شدن هستند.»
در حالی که برای تحلیلگران غربی دشوار است که به طور قطعی مشخص کنند برخی از تسلیحات ساخت چین چقدر پیشرفته هستند، سرنخهایی در درگیری بین پاکستان و هند در ماه مه ظاهر شد، زمانی که گزارش شد جنگندههای J-10 ساخت چین متعلق به پاکستان، برخی از هواپیماهای جنگی هندی، از جمله حداقل یک جت رافال ساخت فرانسه را با استفاده از موشکهای هدایتشونده راداری چینی ساقط کردند. این اولین پیروزی هوایی شناخته شده یک جت ساخت چین در برابر یک جنگنده غربی بود.
چند روز بعد, صدا و سیمای دولتی چین (CCTV) مستندی دو قسمتی با عنوان «افسانه J-10» را پخش کرد که توسعه این جنگنده را از دهه ۱۹۸۰ روایت میکرد و آن را نشانهای از «بلوغ سیستم بومی تحقیق و توسعه هواپیماهای نظامی چین» خواند.
شرایط دقیق این سقوط هنوز نامشخص است. با این حال، برندان مولوانی، مدیر مؤسسه مطالعات هوافضای چین، یک اندیشکده وزارت نیروی هوایی ایالات متحده، گفت: «این ثابت میکند که چینیها و دیگران چه میگویند – اینها چیزهای توانمندی هستند و نباید با آنها شوخی کرد.»
توسعه کشتیسازی
چین سایر قابلیتهای نظامی را نیز بومیسازی کرده است، از جمله پیشی گرفتن از ایالات متحده در توانایی ساخت سریع و ارزان ناوهای جنگی. بر اساس برآوردهای تام شوگارت، تحلیلگر مستقل دفاعی، از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴، نیروی دریایی چین ۱۵۲ کشتی را راهاندازی کرد، در حالی که ایالات متحده ۷۰ کشتی را راهاندازی کرد.
ناوگان چین اکنون از نظر تعداد شناورها بزرگترین در جهان است، هرچند نیروی دریایی ایالات متحده میگوید کشتیهایش هنوز بهتر هستند.
سومین و جدیدترین ناو هواپیمابر پکن، فوجیان، اولین ناوی است که به طور کامل در چین طراحی و ساخته شده و دارای کاتاپولتهای الکترومغناطیسی برای پرتاب هواپیما است.
فوجیان که در نوامبر به خدمت گرفته شد، نشاندهنده ارتقایی چشمگیر نسبت به دو ناو هواپیمابر اول چین است که فاقد کاتاپولتهای پرتاب هواپیما هستند که در ناوهای آمریکایی استاندارد است. اولین ناو هواپیمابر چین از یک بدنه ساخت شوروی که در سال ۱۹۹۸ از اوکراین خریداری شد، بازسازی شده بود، در حالی که طراحی ناو هواپیمابر دوم عمدتاً بر اساس اولین ناو بود.
تحلیلگران میگویند چین هنوز راه زیادی در پیش دارد تا بتواند کل ارتش خود را با سختافزارهای توسعه یافته داخلی تجهیز کند. هواپیماهای طراحی شده توسط شوروی و روسیه هنوز سهم قابل توجهی از موجودی چین، از جمله بمبافکنهای استراتژیک را تشکیل میدهند. موتورهای طراحی شده خارجی هنوز بسیاری از هواپیماهای جنگی و هلیکوپترهای چینی را قدرت میدهند.
تای مینگ چونگ، استاد دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو که کتابهایی درباره صنعت نظامی و تسلیحات چین نوشته است، گفت: «تفکر شی این است که چین در زمینه نوآوری نظامی-صنعتی در مقایسه با ایالات متحده هنوز ضعیفتر است.»
اما چونگ گفت هدف شی این است که چین «در نهایت به طور جامع ایالات متحده را برای رهبری نظامی جهانی به چالش بکشد.»
برای چون هان وونگ به آدرس [email protected] بنویسید.