روز دوشنبه، معترضان در تهران، پایتخت ایران، و دیگر شهرها به خیابانها آمدند تا به دلیل تورم فزاینده و سقوط ارزش پول ملی، که بازارهای کشور را دچار هرج و مرج کرده و بودجه خانوادهها را تحت فشار قرار داده است، اعتراض کنند.
در پایان هفته گذشته، ارزش پول ملی در برابر دلار آمریکا به پایینترین حد خود رسید و نرخ تورم سالانه در دسامبر به ۴۲.۲ درصد افزایش یافت.
در بحبوحه این تلاطم اقتصادی، رسانههای محلی گزارش دادند که محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی ایران، روز دوشنبه به شرط پذیرش رئیسجمهور، استعفا داده است. عبدالناصر همتی، وزیر اسبق اقتصاد، قرار بود جایگزین وی شود.
این آشفتگی اقتصادی چالش جدیدی را برای رهبران ایران ایجاد میکند، زیرا آنها تلاش میکنند کنترل کشور ۹۲ میلیون نفری خود را حفظ کنند؛ در حالی که از حملات ژوئن به تأسیسات هستهای خود توسط اسرائیل و ایالات متحده و همچنین کمپین «فشار حداکثری» دولت ترامپ، که با هدف دستیابی به توافق جدیدی درباره برنامه هستهای ایران انجام شد، در حال بهبودی هستند.
مسعود پزشکیان، رئیسجمهور، اواخر دوشنبه در شبکههای اجتماعی به تظاهرات واکنش نشان داد.
آقای پزشکیان در پستی در پلتفرم ایکس (X) اظهار داشت: «معیشت مردم دغدغه روزانه من است.» وی افزود که دولت اقداماتی را برای «اصلاح نظام پولی و بانکی و حفظ قدرت خرید مردم» در نظر گرفته است و همچنین از وزیر کشور خواسته است «خواستههای مشروع معترضان را از طریق گفتگو با نمایندگان آنها بشنود.»
پیام آشتیجویانه آقای پزشکیان و اقدام سریع وی برای جایگزینی رئیس بانک مرکزی، نشان میدهد که او به دنبال نشان دادن پاسخگویی و حس کاهش تنش است.
ایران از سال ۲۰۱۷ موجهای مکرر اعتراضات ناشی از مشکلات اقتصادی، خشکسالی و سایر نارضایتیها را تجربه کرده است، و بلافاصله مشخص نبود که آیا این تظاهرات جدید گسترش یافته و به شهرهای بیشتری سرایت خواهد کرد یا خیر.
نیروهای امنیتی ایران اعتراضات قبلی را با استفاده از نیروی مرگبار و دستگیری سرکوب کردهاند، که این امر ریسک را برای کسانی که شکایات خود را علنی میکنند افزایش میدهد. ویدئوهای به اشتراک گذاشته شده آنلاین در روز دوشنبه نشان داد که نیروهای امنیتی برای متفرق کردن برخی از اعتراضات در تهران و حداقل دو شهر دیگر، گاز اشکآور شلیک کردهاند.
کارشناسان، درد عمیقتر اقتصادی ایران را به عوامل مختلفی از سوء مدیریت گرفته تا سیاستهایی که اقتصاد کشور را بسته نگه میدارند، نسبت میدهند. تلاشهای فزاینده دولت ترامپ برای محدود کردن فروش نفت ایران به کشورهای خارجی و جنگ با اسرائیل در ماه ژوئن، که طی آن دولت از بانکهای ایرانی برای تأمین هزینههای خود استفاده کرد، نیز به وخامت اوضاع اقتصادی کمک کرده است.
امیرحسین مهدوی، دانشجوی دکتری علوم سیاسی در دانشگاه کنتیکت که اقتصاد ایران را مطالعه میکند، گفت که دولت گزینههای کمی برای حل سریع بحران دارد.
او گفت که دولت میتواند رابطه خود را با ایالات متحده در ازای کاهش تحریمها تغییر دهد، یا به شدت هزینههای دولتی را کاهش دهد، اما هیچکدام از این گزینهها محتمل به نظر نمیرسند.
آقای مهدوی اظهار داشت: «در حال حاضر، خطر تورم بالا و پایدار و تکرار تجربیات اخیر مانند ونزوئلا و آرژانتین، به طور فزایندهای در حال رشد است.»
بودجه پیشنهادی سال ۲۰۲۶ معضل دولت را نشان میداد که کاهش قابل توجه درآمد نفتی و افزایش وابستگی به درآمدهای مالیاتی را منعکس میکرد.
خبرگزاری تسنیم، نیمهرسمی، گزارش داد که مجلس روز دوشنبه بودجه پیشنهادی را رد کرد.
وزارتخانههای اقتصاد و امور خارجه بلافاصله به درخواستها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
سقوط ارزش پول ملی برای ایرانیان عادی که شاهد کاهش ارزش حقوق و پساندازهای خود در حالی که قیمت کالاها و خدمات به شدت افزایش یافته بود، دردناک بوده است.
امید، مدیر فروش ۴۲ سالهای در تهران، گفت که ارزش درآمد ماهانه او تنها در دو ماه از ۳۰۰ دلار به ۲۰۰ دلار کاهش یافته است، که باعث نگرانی او شده است.
او گفت که نگران است نتواند هزینههای درمانی والدین سالخوردهاش را پوشش دهد و یا ماشینش خراب شود و قادر به تعمیر آن نباشد.
او اظهار داشت: «این روزها حتی بیرون رفتن با دوستان نیز محدود شده است، زیرا دائماً مانند ماشینحسابهای انسانی محاسبه میکنیم که آیا میتوانیم هزینه یک قهوه ساده را نیز تأمین کنیم یا نه.»
مریم، کارمند ۴۱ ساله بانکی در تهران، گفت که دیگر ایرانیان او را طبقه متوسط به بالا میبینند، اگرچه حقوق او اکنون تنها دو سوم هزینههای ماهانهاش را پوشش میدهد.
مریم و امید هر دو به صورت تلفنی صحبت کردند و برای ترس از تلافی دولت خواستند تنها با نام کوچکشان شناخته شوند.
مریم گفت که به ندرت بیرون غذا میخورد و از خرید گوشت قرمز یا دعوت مهمان برای صرف غذا خودداری میکند.
او گفت: «اوضاع آنقدر گران شده که در چند روز گذشته وقتی مهمان داشتم، دائماً در حال محاسبه بودم تا مطمئن شوم که قبل از پایان ماه پول کم نمیآورم.»