اردن و مصر که خود را در معرض تغییرات ناگهانی رئیس جمهور ترامپ می‌بینند، با سرعت - و چشم‌اندازهای نامشخص موفقیت - در حال حرکت هستند تا او را از مجبور کردن آنها به پذیرش فلسطینی‌ها از نوار غزه منصرف، منحرف و دور کنند.
به نظر می‌رسد استراتژی این دو دولت عربی، که پیشنهاد آقای ترامپ مبنی بر پذیرش دو میلیون فلسطینی را به عنوان یک تهدید موجودیتی می‌دانند، این است که با پیشنهاد همکاری برای بازسازی غزه، برقراری صلح در منطقه و گسترش تلاش‌های کمک‌های بشردوستانه، رئیس‌جمهور ایالات متحده را راضی کنند. تحلیلگران می‌گویند این می‌تواند به آنها کمک کند تا زمان بخرند - شاید به اندازه‌ای که آقای ترامپ این ایده را به عنوان یک ایده بسیار پیچیده کنار بگذارد، یا معایب استراتژیک و امنیتی بی‌ثبات کردن دو تن از نزدیک‌ترین متحدان ایالات متحده در منطقه را تشخیص دهد.
ملک عبدالله، پادشاه اردن، در دیدار خود با آقای ترامپ در دفتر بیضی روز سه‌شنبه، لحنی آشتی‌جویانه به کار برد و به رئیس‌جمهور ایالات متحده گفت که کشورش 2000 کودک فلسطینی مبتلا به سرطان و سایر بیماری‌ها را از غزه می‌پذیرد. با این حال، او در غیر این صورت در مورد اسکان مجدد غزه ای های بیشتر هیچ امتیازی نداد و بعداً رد این طرح را در بیانیه ای در رسانه های اجتماعی تکرار کرد.
اردن از چند ماه قبل برخی از بیماران سرطانی غزه را معالجه می کرد و این پیشنهاد را بیشتر شبیه یک ژست نمادین می کند تا یک امتیاز واقعی. اما آقای ترامپ آن را "ژست زیبا" خواند.
سایر رهبران جهان دریافته اند که تملق گویی به آقای ترامپ به آنها کمک می کند تا به خواسته خود برسند. به نظر می رسید ملک عبدالله روز سه شنبه از این مثال پیروی می کرد و رئیس جمهور را به عنوان "کسی که می تواند ما را از خط پایان عبور دهد تا ثبات، صلح و رفاه" را به خاورمیانه بیاورد، ستایش کرد.
حتی در حالی که پادشاه در این پست برای روشن کردن این موضوع که جابجایی دسته جمعی فلسطینی ها را رد می کند، با آقای ترامپ مخالفت کرد، خاطرنشان کرد که ایالات متحده نقش مهمی در این زمینه دارد. او در این پست گفت: «دستیابی به صلح عادلانه بر اساس راه حل دو کشوری راه تضمین ثبات منطقه ای است. این امر نیازمند رهبری ایالات متحده است.»
مصر نیز اعلام کرد که می خواهد با آقای ترامپ برای "دستیابی به صلح جامع و عادلانه در منطقه از طریق دستیابی به یک راه حل عادلانه برای مسئله فلسطین" همکاری کند، طبق یک بیانیه مصری که بعداً روز سه شنبه منتشر شد.
اما این بیانیه هیچ اشاره ای به مشارکت در پیشنهاد آقای ترامپ نکرد و موضع مصر مبنی بر اینکه صلح تنها با دادن کشور به فلسطینی ها قابل دستیابی است را تکرار کرد. فلسطینی ها و بسیاری دیگر از اعراب پیشنهاد جابجایی اجباری فلسطینی ها از غزه توسط آقای ترامپ را نه تنها به عنوان پاکسازی قومی، یک جنایت جنگی که در تضاد با قوانین بین المللی است، بلکه به عنوان ناقوس مرگ برای رویای دیرینه آنها مبنی بر تشکیل کشور فلسطین رد کرده اند.
مصر در عوض به دنبال ارائه یک طرح جایگزین برای آقای ترامپ بود و در این بیانیه گفت که "یک دیدگاه جامع برای بازسازی نوار غزه به گونه ای ارائه می دهد که اطمینان حاصل شود که مردم فلسطین در سرزمین خود باقی می مانند." تشکیلات خودگردان فلسطین نیز روز چهارشنبه با طرح خود برای کمک به غزه در بهبود پس از جنگ به این موضوع پیوست.
در روزهای اخیر، با افزایش نگرانی در مورد ایده رئیس جمهور در قاهره، مقامات مصری تاکید کرده اند که مصر آماده کمک به بازسازی غزه است، که یک گذرگاه مرزی حیاتی با آن دارد، همانطور که پس از درگیری های قبلی در آنجا انجام داد.
یک تاجر املاک مصری به نام هشام طلعت مصطفی، که مانند آقای ترامپ یک زنجیره از املاک مسکونی و هتل ها را توسعه داده است، روز یکشنبه در یک برنامه خبری عصرگاهی ظاهر شد تا طرحی 20 میلیارد دلاری برای ساخت 200000 واحد مسکونی در غزه را تشریح کند، گویی که سعی می کند با آقای ترامپ به عنوان یک توسعه دهنده صحبت کند.
اما آقای مصطفی، که ارتباط نزدیکی با رئیس جمهور مصر، عبدالفتاح السیسی دارد، گفت که او بازسازی غزه را بدون جابجایی هیچ فلسطینی از این نوار پیش بینی می کند.
در جریان نشست روز سه شنبه، ملک عبدالله همچنین چندین بار به نیاز به رایزنی با مصر و سایر کشورهای عربی قبل از پاسخ دادن به پیشنهاد آقای ترامپ اشاره کرد و به نشست آینده در ریاض با شاهزاده محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی اشاره کرد. مصر نیز خواستار برگزاری نشستی با حضور رهبران عربی برای بحث در مورد این موضوع در قاهره در 27 فوریه شده است.
علیرغم فشار مصر و اردن، به نظر می رسد آقای ترامپ به هسته اصلی پیشنهاد غیرمنتظره خود مبنی بر اینکه ایالات متحده "مالک" غزه شود و آن را به یک "ریویرا" برای گردشگری و مشاغل تبدیل کند، پایبند است. در جریان دیدار روز سه شنبه با ملک عبدالله و پسرش، شاهزاده حسین، او گفت که "ما غزه را خواهیم داشت" و "ما آن را خواهیم گرفت."
اما به نظر می رسید او از تهدید قبلی خود برای قطع بودجه به اردن و مصر، دو تن از بزرگترین دریافت کنندگان کمک های ایالات متحده، اگر فلسطینی های غزه را نپذیرند، کاسته است و گفت: "ما بالاتر از این هستیم."
آقای ترامپ همچنین پیشنهاد کرد که او به گروه گسترده‌تری از کشورها نگاه می‌کند که می‌توانند غزه ای ها را بپذیرند. او گفت: «ما کشورهای دیگری داریم که می‌خواهند در این زمینه دخالت کنند»، و هنگامی که یک روزنامه‌نگار پرسید که آیا دو تا از این کشورها می‌توانند آلبانی و اندونزی باشند، پاسخ داد: «آره، حتماً». (رهبران هر دو کشور چنین احتمالی را رد کرده اند.)
کارشناسان خاورمیانه می گویند به نظر می رسد آقای ترامپ محاسبات قبلی ایالات متحده در مورد اهمیت ثبات در مصر و اردن، همسایگان عرب اسرائیل که سال ها پیش با اسرائیل صلح کردند و همکاری نزدیکی با ایالات متحده در امور امنیتی دارند را نادیده می گیرد.
برایان کاتولیس، عضو ارشد مؤسسه خاورمیانه که بر مصر، اسرائیل، اردن و فلسطینی ها تمرکز دارد، گفت: «نحوه صحبت او در مورد این روابط، به گونه ای است که گویا این کشورها گیرنده هستند و ما سود بسیار کمی از آنها می بریم.»
در واقع، بسیاری از مدافعان حقوق بشر و منتقدان مصر در مورد اینکه سرمایه گذاری ایالات متحده در مصر چقدر عاقلانه است، استدلال می کنند که این امر رژیمی سرکوبگر را تقویت می کند که اغلب بر خلاف منافع ایالات متحده عمل می کند. اما تحلیلگران می گویند همکاری مصر و به ویژه اردن در امنیت منطقه ای برای ایالات متحده ارزشمند بوده است.
مصر، که سالانه 1.3 میلیارد دلار کمک نظامی از ایالات متحده برای خرید سلاح دریافت می کند و دومین دریافت کننده بزرگ چنین بودجه ای پس از اسرائیل است، با ایالات متحده در تلاش های ضد تروریسم همکاری کرده است.
اردن برای دهه ها دروازه ایالات متحده به خاورمیانه بوده است و میزبان یک پایگاه نظامی ایالات متحده و یک ایستگاه بزرگ سازمان اطلاعات مرکزی است و به عنوان یک مرکز دیپلماتیک عمل می کند. مانند مصر، پادشاهی اردن نیز دیدگاه ایالات متحده در مورد اسلام ستیزه جو را به عنوان یک تهدید بزرگ دارد و از ایالات متحده در مبارزه با القاعده و سپس دولت اسلامی، در میان سایر دشمنان مشترک، حمایت کرده است.
زمانی که ایران سال گذشته اسرائیل را با موشک و پهپاد هدف قرار داد، اردن نیز به شلیک به برخی از آنها کمک کرد.
آقای کاتولیس گفت: اردن "با ما گام به گام بوده است."
مصر و اردن هر دو پس از آواره شدن در جریان جنگ 1948 پیرامون ایجاد کشور اسرائیل، پناهندگان فلسطینی را پذیرفتند و مصر اکنون حداقل 100000 نفر از تخلیه شدگان پزشکی فلسطینی و سایر افرادی که از غزه گریختند را پذیرفته است.
اما تحلیلگران می گویند هر دو کشور ترجیح می دهند خطر از دست دادن کمک های ایالات متحده را به جان بخرند تا با همدستی در پاکسازی قومی غزه، جمعیت خود را بیگانه کنند.
تحلیلگران می گویند برای اردن، پذیرش تعداد زیادی از فلسطینی هایی که به زور از غزه بیرون رانده شده اند، غیرقابل قبول است، زیرا می تواند شکاف موجود بین شهروندانی که اصالتاً فلسطینی هستند و کسانی که نیستند را گسترش دهد و سلطنت را بی ثبات کند. بیش از نیمی از 12 میلیون نفر از اتباع ملک عبدالله فلسطینی تبار هستند.
اردن در حال حاضر میزبان حدود 700000 پناهنده، از جمله سوری ها و عراقی ها و همچنین فلسطینی ها است. این جمعیت عمدتاً فقیر، منابع محدود این کشور کوچک را تقریباً تحت الشعاع قرار داده است.
پیشنهاد آقای ترامپ همچنین ترس ها مبنی بر اینکه اسرائیل در مرحله بعد فلسطینی ها را از کرانه باختری اشغالی به اردن بیرون خواهد راند، که آرزوی دیرینه اسرائیلی های راست افراطی است، شعله ور می کند.
احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب، روز چهارشنبه به چنین ترس هایی اشاره کرد و گفت: «امروز تمرکز بر غزه است و فردا به کرانه باختری تغییر خواهد کرد، با هدف تخلیه فلسطین تاریخی از مردم بومی خود، چیزی که غیرقابل قبول است.»
مصر همچنین احتمال اسکان مجدد فلسطینی ها در مصر را به عنوان یک تهدید جدی امنیتی می بیند. مقامات می گویند فلسطینی های آواره شده به زور می توانند از خاک مصر حملاتی را علیه اسرائیل انجام دهند و انتقام نظامی اسرائیل را برانگیزند.
رانیا خالد در تهیه این گزارش از قاهره مشارکت داشته است.