وزارت دفاع در حال تهیه پیش نویس طرح هایی برای خروج تمام نیروهای آمریکایی از سوریه پس از برخی از اظهارات اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهور است. ترامپ در اواخر ژانویه در پاسخ به سوالی درباره خروج نیروهای باقی مانده آمریکا از این کشور پاسخ داد: «سوریه خودش یک آشفتگی است. آنها به اندازه کافی در آنجا مشکل دارند. نیازی نیست که ما در همه آنها دخالت کنیم.»
اما اگر دولت ترامپ تصمیم بگیرد که به کاهش حضور نظامی آمریکا در سوریه ادامه دهد، این کار را در زمان خطرناکی انجام خواهد داد. سال گذشته، حملات داعش در سوریه سه برابر شد. این افزایش سرعت عملیاتی فقط به کمیت محدود نبود، بلکه پیچیدگی، مرگباری و گسترش جغرافیایی حملات را نیز شامل می‌شد.
ترامپ در دوره ریاست جمهوری اول خود، به دلیل تمایلش به مقابله با داعش، نمرات بالایی دریافت کرد. تحت نظر او، ارتش آمریکا - با کمک گروه‌های مسلح کرد و شبه‌نظامیان شیعه عراقی مورد حمایت ایران - داعش را در موصل نابود کرد، آخرین قطعه از قلمرو داعش در سوریه را پس گرفت و ابوبکر البغدادی، رهبر دیرینه این گروه را کشت. در آگوست 2020، ترامپ اعلام کرد: «ما 100 درصد خلافت داعش را نابود کردیم.»
اما تقریباً پنج سال پس از آن اظهارات، داعش نه تنها زنده و سالم است، بلکه در بخش‌هایی از جهان در حال شکوفایی است و از رویدادهای کلیدی ژئوپلیتیکی استفاده می‌کند. این، همراه با کاهش فشار ضدتروریسم در تعدادی از نقاط داغ جهانی - از جمله مناطقی که ترامپ به دنبال کاهش حضور نظامی آمریکا در آنجاست - به این معنی است که این گروه در موقعیت خوبی قرار دارد تا امسال بازگشتی پر سر و صدا داشته باشد.
در سوریه، داعش برای گسترش آماده است. با فروپاشی رژیم بشار اسد و ظهور دولت جدیدی به رهبری احمد الشارع، رئیس سابق هیات تحریر الشام (HTS)، بعید به نظر می‌رسد که دولت فعلی بتواند انحصار استفاده از زور را در کل قلمرو حاکمیتی سوریه ایجاد کند. علاوه بر این، از آنجایی که الشارع با وظیفه طاقت فرسای سر و سامان دادن دوباره به سوریه دست و پنجه نرم می‌کند، احتمالاً عناصری از ائتلاف او وجود خواهند داشت که متقاعد نخواهند شد که گلوله را با رای عوض کنند. ستیزه‌جویان جنگ‌دیده‌ای از قفقاز، بالکان و بخش‌هایی از آسیای مرکزی که علاقه‌ای به پروژه حکمرانی دیگری در شام ندارند، می‌توانند به داعش بپیوندند و به جهاد خود ادامه دهند، چه در سوریه یا در کشورهای مبدأ خود، از جمله چین، تاجیکستان یا روسیه.
مسئله آشکار دیگر در سوریه، وضعیت زندان‌ها و اردوگاه‌های بازداشتی است که جنگجویان داعش و خانواده‌هایشان را در خود جای داده‌اند. این تاسیسات که توسط نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) به رهبری کردها محافظت می‌شوند، تحت فشار فزاینده‌ای قرار دارند. مهمتر از همه، SDF درگیر نبرد با ارتش ملی سوریه (SNA) مورد حمایت ترکیه بوده است که فشار زیادی بر نیروی انسانی SDF وارد می‌کند. علاوه بر این، با انجماد اخیر بودجه در سراسر بسیاری از سازمان‌های دولتی و برنامه‌های کمک آمریکا، اردوگاه‌ها در شمال شرقی سوریه مورد بررسی قرار گرفته‌اند. پس از اینکه مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، اخیراً دستور توقف کار در تمام برنامه‌های کمک خارجی را صادر کرد، پیمانکار آمریکایی که برای آموزش و تجهیز نیروهای امنیتی محلی استخدام شده بود، مجبور شد به طور موقت عملیات خود را متوقف کند تا اینکه یک معافیت موقت دریافت کرد که به او اجازه داد به ماموریت خود ادامه دهد.
فرار از زندان در اردوگاهی مانند الهول، که حدود 39000 جنگجوی داعش و خانواده‌هایشان را در خود جای داده است، یک فاجعه خواهد بود. نه تنها صفوف داعش را با افراط گرایان خشونت طلب تقویت می‌کند، بلکه به عنوان یک مزیت تبلیغاتی برای این گروه عمل می‌کند. در ژانویه 2022، داعش یک فرار از زندان را در زندانی در حسکه، سوریه ترتیب داد. نبرد متعاقب آن 10 روز به طول انجامید، چند صد شبه نظامی داعش را آزاد کرد و برای سرکوب آن به نیروهای زمینی و هوایی آمریکا و بریتانیا نیاز بود. این یک رکن اصلی استراتژی داعش از سال 2012-2013 بوده است، زمانی که برای اولین بار آنچه را که «شکستن دیوارها» نامید در زندان‌های سراسر عراق آغاز کرد.
سوریه تنها بخشی از جهان نیست که داعش در آن در حال افزایش است. این گروه به سرعت در سراسر آفریقای جنوب صحرا گسترش یافته است و کنترل قلمرو را در بخش‌هایی از ساحل تثبیت کرده است، که تا حوضه دریاچه چاد امتداد دارد. ولایت غرب آفریقا داعش و صحرای بزرگ داعش همچنان تهدیدهای جدی هستند، به ویژه با وجود نیروهای امنیتی دولتی یا منطقه‌ای که قادر به مهار این گروه‌ها باشند. و در کشورهای تحت رهبری حکومت نظامی که پیمانکاران نظامی خصوصی روسیه از سپاه آفریقا (گروه واگنر سابق) در آن فعالیت می‌کنند - بورکینافاسو، مالی، نیجر - مزدوران با دست سنگین به طور قابل پیش بینی عمل می‌کنند، وخامت بیشتر مسئله تروریسم را تشدید می‌کنند و مردم محلی را به آغوش جهادی‌ها می‌اندازند.
در جاهای دیگر این قاره، شاخه‌های داعش در موزامبیک و جمهوری دموکراتیک کنگو اخیراً در حالت تهاجمی قرار داشته‌اند و شاخه سومالی داعش به عنوان یک گره لجستیکی در شبکه جهانی این سازمان عمل می‌کند، جایی که به اداره اداره کل ولایات کمک می‌کند، رگ پیوندی که جابجایی پول، جنگجویان خارجی و دانش سازمانی را در قالب مربیان مجرب و مشاوران نظامی تسهیل می‌کند. به گفته آرون زلین، کارشناس داعش، اعضای بلندپایه شاخه سومالی نیز نقش اساسی در بازسازی رهبری، تاکتیک‌ها و استراتژی‌های این گروه ایفا کرده‌اند.
ارزیابی جامع از تهدید داعش در سطح جهانی بدون بحث در مورد نیت و توانایی‌های ولایت خراسان داعش (ISKP)، شاخه آسیای جنوبی این گروه که در سراسر افغانستان و پاکستان فعالیت می‌کند، ناقص خواهد بود. اخیراً، این گروه توجه و منابع خود را به انجام عملیات خارجی معطوف کرده است. تنها در سال 2024، ISKP حملات تروریستی پیچیده‌ای را در داغستان، ایران، عمان، روسیه و ترکیه انجام داد. این گروه همچنین به دنبال انجام حملاتی در اروپا بود، اگرچه این توطئه‌ها خنثی شدند، از جمله برنامه‌های پیچیده برای هدف قرار دادن المپیک پاریس در ماه ژوئیه و کنسرت تیلور سویفت در وین در ماه بعد.
در یک مثال شوم دیگر از اینکه چگونه تبلیغات داعش همچنان با حامیان و نیروهای تازه جذب شده در غرب طنین انداز می‌شود، یک عضو سابق ارتش آمریکا که از داعش الهام گرفته بود، در ساعات اولیه صبح روز سال نو در نیواورلئان به یک کشتار مرگبار دست زد و از یک کامیون برای کوبیدن به عابران پیاده استفاده کرد و 14 نفر را کشت و ده‌ها نفر دیگر را زخمی کرد.
این حوادث بازتابی از این است که چگونه ISKP از زمان خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در آگوست 2021، تحول عظیمی را از نظر گسترش قابلیت‌های تبلیغاتی خود تجربه کرده است. بدون یک کارزار ضدتروریسم تهاجمی برای برهم زدن تعادل این گروه، این گروه به گسترش به قلمرو جدید در خارج از کشور ادامه خواهد داد و با آن مقادیر بیشتری از تبلیغات را تولید خواهد کرد که موفقیت‌های خود را جشن می‌گیرد. با این کار، پیروان خود را تشویق می‌کند تا علیه دشمنان داعش، به ویژه کسانی که در غرب هستند، دست به اقدامات تروریستی و خشونت سیاسی بزنند.
با توجه به افزایش فعالیت داعش و فعالیت‌های الهام گرفته از داعش، برنامه‌های ترامپ برای کاهش نیروهای آمریکایی در سوریه و احتمالاً به تبع آن در سومالی، حس فوریت را برای سازمان‌های اطلاعاتی و سرویس‌های امنیتی به شدت افزایش می‌دهد. برای بسیاری از افراد در جامعه ضدتروریسم، زمان‌بندی بدتر از این نمی‌تواند باشد. گراهام آلیسون و مایکل جی. مورل در مقاله‌ای در ژوئن گذشته با عنوان «چراغ‌های هشدار تروریسم دوباره قرمز می‌شوند»، در مورد «نتیجه‌گیری ناراحت‌کننده اما اجتناب‌ناپذیر» هشدار دادند - به طور مشخص، «ایالات متحده با تهدید جدی حمله تروریستی در ماه‌های آینده مواجه است.»
مطمئناً دولت ترامپ در مورد ماهیت این تهدید ساده لوح نیست. در اوایل فوریه، ترامپ به هواپیماهای جنگی نیروی دریایی و نیروی هوایی دستور داد تا حملاتی را علیه اهداف داعش در سومالی انجام دهند. برخی این حمله و حمله دیگری علیه اعضای القاعده در سوریه را به عنوان هموار کردن راه برای خروج نیروها از این کشورها می‌دانند.
در اکتبر 2019، ترامپ پس از تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، نیروهای آمریکایی را از سوریه خارج کرد. دولت ترامپ با حذف اهداف با ارزش از طریق حملات هوایی، ممکن است در حال تدوین پرونده‌ای برای چیزی باشد که به عنوان رویکرد «فراتر از افق» به مبارزه با تروریسم شناخته می‌شود. اما رویکرد فراتر از افق به تنهایی کافی نیست، زیرا تکیه بیش از حدی بر فناوری به عنوان یک درمان قطعی دارد و از اهمیت آموزش نیروهای محلی و ایجاد دام‌های یک شبکه اطلاعات انسانی در محل غفلت می‌کند. خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، مبارزه با داعش را به آنکارا واگذار می‌کند. و در حالی که ترک‌ها یکی از توانمندترین ارتش‌های منطقه را در اختیار دارند، اولویت آنها مبارزه با کردها در شمال سوریه بوده و خواهد بود - همان نهادی که مسئولیت محافظت از زندان‌های مملو از شبه‌نظامیان داعش را بر عهده دارد.
در ژانویه 2021، ترامپ 700 نیروی آمریکایی را از سومالی خارج کرد. دولت بایدن پس از روی کار آمدن این تصمیم را لغو کرد و نیروها را به سومالی بازگرداند، جایی که حضور کمرنگ آمریکا به آموزش نیروهای ویژه نخبه سومالیایی معروف به داناب کمک می‌کند. داناب اطلاعاتی را تولید می‌کند که در تصمیم‌گیری‌های هدف‌گیری علیه جنگجویان داعش سومالی و اعضای وابسته به القاعده در این کشور، الشباب، مورد استفاده قرار می‌گیرد. الشباب اخیراً روابط خود را با دو گروه تروریستی در یمن تقویت کرده است: القاعده در شبه جزیره عربستان و حوثی‌های مورد حمایت ایران.
سایر نگرانی‌های داخلی می‌تواند مانع از مبارزه مداوم ایالات متحده علیه داعش شود. دولت ترامپ یک جنگ علنی با سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا، از جمله اف‌بی‌آی و سیا، به راه انداخته است. هزاران مامور، اپراتور و تحلیلگر در سراسر هر دو سازمان مجبور به بازنشستگی یا انتقال از ماموریت‌های ضدتروریسم به تمرکز بر مهاجرت غیرقانونی و جرم و جنایت خیابانی می‌شوند.
پس از سال‌ها کاهش منابع اختصاص یافته برای تمرکز بر چین، روسیه و رقابت استراتژیک با رقبای بزرگ، کاهش بیشتر بودجه‌ها و نیروی انسانی ضدتروریسم، که در زمان افزایش تهدید تروریسم رخ می‌دهد، می‌تواند فاجعه‌بار باشد و سرزمین مادری آمریکا را آسیب‌پذیرتر از همیشه در برابر یک حمله تماشایی هماهنگ‌شده توسط یک سازمان تروریستی خارجی مانند داعش کند.
بر این اساس، تصمیم به کاهش عملیات آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده، که توسعه اقتصادی را ترویج می‌کند و ابتکارات حکومت‌داری خوب را در دولت‌های شکننده و مناطق جنگ‌زده ترویج می‌کند، کوته‌بینانه است و در نهایت به شکایات دامن می‌زند که تروریست‌ها از آن برای جذب اعضای جدید استفاده می‌کنند. گروه‌های وابسته به داعش از این سقوط استفاده خواهند کرد، زیرا ریشه‌های افراط‌گرایی خشونت‌آمیز، از جمله فقر و فقدان گسترده عدالت و پاسخگویی، به ویژه در مناطق درگیری و در میان جمعیت پناهندگان و آوارگان داخلی، آشکارتر خواهد شد.
در حالی که دولت ترامپ ممکن است افزایش تروریسم از غرب آفریقا تا آسیای جنوب شرقی را به عنوان مشکل شخص دیگری ببیند، متفکران ضدتروریسم رئیس جمهور عاقلانه عمل می‌کنند که به او یادآوری کنند که حملات 11 سپتامبر توسط یک گروه کوچک از جهادی‌ها برنامه‌ریزی شده بود که از پناهگاه امن در یک کشور ورشکسته که توسط افراط‌گرایان مذهبی در آن طرف دنیا اداره می‌شد، برخوردار بودند. شکی نیست که اکنون داعش نیز توجه مشابهی را نشان می‌دهد.
همانند چندین حوزه مرتبط با سیاست که در آن دولت ترامپ از پتک استفاده می‌کند، باید به جای آن به اسکالپل تکیه کند. هر دولت جدید مجموعه‌ای از اولویت‌های سیاست خارجی خود را خواهد داشت و هیچ چیز غیرعادی در مورد تغییر رویکرد ایالات متحده به مبارزه با تروریسم پس از روی کار آمدن وجود ندارد. با این حال، زمانی که تصمیمات بر اساس ایدئولوژی و نه داده یا شواهد گرفته شوند، اوضاع خطرناک می‌شود. در مورد ترامپ، جهان بینی او بر اساس یک سیاست خارجی «اول آمریکا» که به طور مبهم تعریف شده است، شکل گرفته است که شامل تمایل به انزواطلبی شبهه است. کاهش حضور در خارج از کشور، همراه با از بین بردن بوروکراسی امنیت ملی، می‌تواند فرصت‌هایی را برای سوء استفاده گروه‌های تروریستی فراهم کند.
در حالی که زمینه متفاوت است، درس‌ها آموزنده هستند. قبل از حمله مرگبار حماس در 7 اکتبر 2023، این گروه از نزدیک آشفتگی سیاسی داخلی در اسرائیل را زیر نظر داشت و تظاهرات منظم علیه دولت بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر را دنبال می‌کرد، که مقامات امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل به طور علنی شکایت می‌کردند که تأثیر منفی بر آمادگی نظامی دارد. وضعیت مشابهی ممکن است گریبانگیر ایالات متحده شود.
این دولت همچنین باید از تحریک غیرضروری افراط گرایان خشونت طلب اجتناب کند، همانطور که اخیراً زمانی رخ داد که ترامپ آشکارا در مورد اینکه ایالات متحده یک موقعیت "مالکیت طولانی مدت" را بر نوار غزه بر عهده می‌گیرد و پیشنهاد داد که فلسطینی‌ها به مصر و اردن منتقل شوند، صحبت کرد. حماس و جهاد اسلامی فلسطین هر دو به اظهارات ترامپ واکنش نشان دادند و سوگند یاد کردند که هرگز غزه را ترک نخواهند کرد و در برابر هرگونه تلاش برای جابجایی یا اخراج فلسطینی‌ها مقاومت خواهند کرد. با توجه به حساسیت این موضوع در جهان عرب و مسلمان، به احتمال زیاد داعش از این موضوع به عنوان خوراک در تولید منظم تبلیغات ضد آمریکایی خود استفاده خواهد کرد.
ترامپ تنها چند هفته از دومین دوره ریاست جمهوری خود را سپری می‌کند، دوره‌ای که در آن وعده داده است «صلح از طریق قدرت» را به ارمغان بیاورد. برای حفظ امنیت سرزمین مادری، او باید به هشدارهای یک جامعه ضدتروریسم در محاصره توجه کند و وضع موجود را حفظ کند. دولت ترامپ قبل از اتخاذ هرگونه تصمیم نهایی برای خروج نیروها از سوریه، سومالی یا سایر مناطق درگیری که جهادی‌ها در آن فعالیت می‌کنند، باید یک ارزیابی جامع و گسترده از تهدیدهای تروریستی پیش روی کشور، هم در سرزمین مادری و هم علیه آمریکایی‌ها و املاک ایالات متحده در خارج از کشور انجام دهد.
این ارزیابی و مشورت‌های مداوم با شرکا و متحدان قدیمی Five Eyes، که بسیاری از آنها تحت تأثیر کاهش نیروهای آمریکایی قرار خواهند گرفت، باید به تصمیم‌گیری‌های مربوط به نیروی انسانی، وضعیت نیروها و همکاری‌های امنیتی مداوم و فعالیت‌های ظرفیت‌سازی شریک در آفریقا، خاورمیانه و جاهای دیگر اطلاع دهد. در دنیای جهانی شده با مرزهای نفوذپذیر و ارتباطات فراملی، یک تهدید متاستازی فقط برای مدت طولانی محلی باقی می‌ماند.