مدت کوتاهی پس از انتخاب ژنرال جوزف عون، فرمانده ارتش لبنان، به عنوان رئیس جمهور بعدی این کشور در این ماه، بنرهای بزرگی از او و ولیعهد محمد بن سلمان بر نمای ساختمانی در استان شمالی عکار برافراشته شد که حاکم بالفعل عربستان سعودی را «رهبر اعراب» می‌خواند.
این پادشاهی نفت‌خیز و رهبر 39 ساله آن - که از عون برای رسیدن به ریاست جمهوری حمایت کرد - در حال ظهور به عنوان یکی از بزرگترین برندگان در پی پیامدهای درگیری 15 ماهه در غزه هستند، که تراز قدرت در خاورمیانه را علیه رقیب دیرینه خود ایران تغییر داده است. همزمان با اجرایی شدن توافق شکننده آتش‌بس در روز یکشنبه، نفوذ تهران در حال حاضر فلج شده است: نیروهای نیابتی آن در لبنان و سرزمین‌های فلسطینی نابود شده‌اند، متحد سوری آن، بشار اسد، سرنگون شده و دشمنش اسرائیل جسور شده است. عربستان سعودی در پر کردن این خلاء هیچ زمانی را تلف نمی‌کند.
مصطفی فحص، مفسر ساکن بیروت که از یک خانواده روحانی منتقد جمهوری اسلامی است، با اشاره به ولیعهد سعودی و آیت الله علی خامنه‌ای، رهبر عالی ایران، می‌گوید: «این یک درگیری بین یک مرد جوان جاه‌طلب است که متوجه می‌شود جهان در حال تغییر است و یک روحانی مسن که به ایدئولوژی قدیمی که او را به قدرت رسانده است چنگ زده است.»
اینکه چه کسی در نهایت در این دوئل دیدگاه‌ها برای منطقه پیروز می‌شود، نه تنها برای دو قدرت درگیر، بلکه برای بقیه جهان، از جمله سرمایه‌گذاران جهانی که روی برنامه‌های ولیعهد برای گسترش اقتصاد عربستان سعودی و کاهش وابستگی آن به نفت شرط بسته‌اند، پیامدهای بزرگی خواهد داشت. فحص اضافه کرد که محمد بن سلمان آگاه است که موفقیت او در داخل کشور بستگی به این دارد که محیط اطراف پادشاهی در آرامش نسبی باشد و با تلاش او برای دور کردن منطقه از جنگ‌ها و شکست‌های اقتصادی به سمت توسعه و رفاه همراه باشد. مبارزات کنونی ایران فرصت بزرگی را برای تسریع این تغییر فراهم می‌کند.
پل سالم، معاون رئیس مشارکت بین‌المللی در مؤسسه خاورمیانه، در یک رویداد آنلاین که هفته گذشته توسط اندیشکده چتم هاوس مستقر در لندن میزبانی شد، گفت: «ضربه کرکننده واقعاً به ایران وارد شده است.» «این یک لحظه سیاه و سفید است و این چیزی است که در سراسر منطقه طنین انداز می‌شود.»
با این حال، پادشاهی تلاش می‌کند از بیگانه کردن تهران اجتناب کند، حتی در حالی که نقش فعالی در شکل دادن به انتقال سیاسی در لبنان و سوریه ایفا می‌کند، و برای «روز بعد» در غزه، از نظر اینکه چه کسی بر این منطقه حکومت می‌کند، چگونه بازسازی می‌شود و شرایط برای عادی‌سازی بیشتر روابط بین اسرائیل و کشورهای عربی آماده می‌شود.
به نظر می‌رسد بازگشت دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب، به کاخ سفید در این هفته برای دومین دوره ریاست جمهوری نیز با توجه به روابط گرم آنها، به نفع آرمان‌های منطقه‌ای محمد بن سلمان است. اما موضع سرسختانه ترامپ در حمایت از اسرائیل و وعده او برای افزایش فشار بر ایران ممکن است برنامه‌های ریاض را پیچیده کند.
از زمانی که حماس در 7 اکتبر 2023 به اسرائیل حمله کرد، حوزه نفوذ منطقه‌ای ایران از هم پاشیده است - که منجر به تهاجم اسرائیل به غزه شد که این منطقه را ویران کرد و ده‌ها هزار نفر کشته بر جای گذاشت - و با ترور بسیاری از رهبران شبه نظامی نزدیک به تهران آغاز شد. حماس توسط ایالات متحده و بسیاری از کشورهای دیگر به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی شده است.
در سوریه، سرنگونی اسد در ماه گذشته به چهار دهه نفوذ ایران بر خانواده حاکم اسد و موقعیت این کشور در شرق مدیترانه به عنوان محور به اصطلاح مقاومت آن در برابر اسرائیل و غرب پایان داد. و در لبنان همسایه، حزب الله - که تا همین اواخر از نظر نظامی و سیاسی بر این کشور مسلط بود و به عنوان الگویی برای محور ایران عمل می‌کرد - رهبری ارشد خود و پل ارتباطی خود با تهران از طریق سوریه را از دست داده است. ایالات متحده از سال 1997 این گروه را یک سازمان تروریستی می‌داند.
ولیعهد محمد بن سلمان زمانی که در سال 2015 وزیر دفاع شد، علیه نیروهای نیابتی ایران اعلام جنگ کرد، قبل از اینکه دو سال پیش آتش‌بس میانجیگری شده توسط عراق و چین با تهران برقرار کند.
به گفته چندین نفر که از تفکرات حاکم سعودی اطلاع دارند، در حالی که او به سرعت برای استفاده از مزیت تغییر ناگهانی در سرنوشت منطقه‌ای ایران اقدام کرده است، با احتیاط گام برمی‌دارد تا تهران یا متحدان خود را تحریک نکند. آنها نمی‌خواستند برای صحبت آزادانه هویتشان فاش شود.
عربستان سعودی به طور فزاینده‌ای خود را به عنوان یک گردهم‌آورنده بزرگ معرفی کرده است، به طوری که شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه محبوب آن، هفته گذشته میزبان ذینفعان اصلی منطقه‌ای و غربی در سوریه بود، پس از مجمع اکتبر او با عنوان «ائتلاف جهانی» برای راه حل دو کشوری اسرائیلی-فلسطینی.
بادر آل سیف، استادیار دانشگاه کویت، گفت: «عربستان سعودی از مزایای سیاست خارجی تعدیل شده خود بهره می‌برد، سیاستی که اولویت را به کاهش تنش می‌دهد و به روابط خارجی عمدتاً از دریچه برنامه تحول اقتصادی چند تریلیون دلاری خود موسوم به چشم‌انداز 2030 نگاه می‌کند.»
وی افزود که این پادشاهی سخت تلاش کرده است تا بین متحدان عرب و مسلمان خود اجماع ایجاد کند و از آن در تعامل با اروپا و ایالات متحده استفاده کند، زیرا آنها در مورد لایحه بازسازی غزه، لبنان و سوریه گفتگو می‌کنند که تخمین زده می‌شود ده‌ها میلیارد دلار هزینه داشته باشد.
نگرانی‌های اقتصادی داخلی محدودیت‌هایی را بر آنچه عربستان سعودی می‌تواند ارائه دهد، تحمیل می‌کند. کشورهای ثروتمند خلیج فارس همچنین مشتاق هستند از اشتباهات گذشته، زمانی که میلیاردها دلار به همسایگان فقیرتر عرب کمک کردند و تنها شاهد این بودند که توسط سوء مدیریت و درگیری‌های جدید هدر رفت، اجتناب کنند.
انتظار می‌رود سفر قریب الوقوع رئیس جمهور جدید لبنان به عربستان سعودی بیشتر بر سرمایه‌گذاری متمرکز باشد تا کمک مالی، به گفته مقامات لبنانی.
اما چالش‌ها فراتر از یافتن پول برای بازسازی منطقه است.
ایران هنوز در عراق و یمن - کشورهایی که با عربستان سعودی هم مرز هستند - نفوذ دارد. به علاوه، افزایش تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای تهران و هرگونه اقدام تنش‌زای اسرائیل یا ایالات متحده علیه ایران ممکن است تهدیدهای جدیدی را برای ریاض و متحدانش در خلیج فارس ایجاد کند.
عربستان سعودی و ترکیه به طور نزدیک در سوریه همکاری کرده‌اند، جایی که آنکارا برای دهه‌ها درگیر بوده و نقش کلیدی در سرنگونی اسد ایفا کرده است، اما این دو قدرت منطقه‌ای برای نفوذ بر رهبران جدید آن، در میان نگرانی‌های اسرائیل، همسایه جنوبی این کشور، همچنان رقیب هستند.
سامی نادر، مدیر مؤسسه مطالعات استراتژیک لوانت می‌گوید: «یک سوریه عربی که نماینده ترکیه نباشد، به کاهش تنش بین ترکیه و اسرائیل کمک خواهد کرد.»
ریاض همچنین باید با منافع متحدان خود، از جمله امارات متحده عربی، که علناً نسبت به دولت موقت جدید اسلامگرا در سوریه ابراز نگرانی کرده است، مقابله کند. این دولت توسط هیئت تحریر الشام - وابسته سابق به القاعده - رهبری می‌شود، که عربستان سعودی و متحدان منطقه‌ای و غربی مایلند به خاطر ثبات کشور به آن فرصت دهند.
احمد الشراع، رهبر هیئت تحریر الشام، تمام تلاش خود را به کار برده است تا اعتدال را به غرب مخابره کند و عربستان سعودی و دیگر قدرت‌های خلیج فارس را راضی کند. اما برخورد با او نیز مشکلاتی خواهد داشت.
دارین خلیفه، مشاور ارشد گروه بحران بین‌المللی، که بارها با او ملاقات کرده است، گفت: الشراع اساساً خود را در موقعیتی می‌بیند که به عربستان سعودی و متحدانش «فرصتی برای بازگرداندن سوریه به مدار عربی» می‌دهد و نماینده آنها نخواهد شد یا «بر تسلط خود بر قدرت مصالحه نخواهد کرد.»
ایران نیز برگ‌های خود را برای بازی دارد. جان ساورز، مدیر سابق آژانس اطلاعات خارجی بریتانیا MI6، در رویداد هفته گذشته چتم هاوس گفت: تهران می‌تواند تصمیم بگیرد برنامه تسلیحات هسته‌ای خود را برای جبران از دست دادن نیروهای نیابتی خود تقویت کند، که احتمالاً باعث واکنش اسرائیل و ایالات متحده خواهد شد.
او گفت: «این دستورالعملی برای درگیری خواهد بود.»
— با همکاری فهد ابوالجدایل، یوسف دیاب و پاتریک سایکس
(افزودن نظر تحلیلگر در ششمین پاراگراف آخر. نسخه قبلی کلمه «هفته آینده» را به «این هفته» در پاراگراف هفتم تصحیح کرد.)