دو فیلم از خاورمیانه در جوایز اسکار روز یکشنبه آکادمی برنده شدند و شهرت رو به رشد صنعت فیلم این منطقه را در زمان تنش‌ها و بحران‌های جاری برجسته کردند.
علیرغم چالش‌های توزیع و سیاسی فزاینده برای کارکنانشان، دو فیلم خاورمیانه‌ای - اولی یک مستند فلسطینی-اسرائیلی و دومی یک فیلم کوتاه ایرانی - در نود و هفتمین جوایز اسکار که روز یکشنبه در لس آنجلس برگزار شد، برنده جایزه اسکار شدند.
مستند اسرائیلی-فلسطینی «سرزمین دیگری نیست»، به کارگردانی یووال آبراهام، روزنامه‌نگار اسرائیلی، راشل زور، کارگردان فیلم اسرائیلی، و همچنین باسل ادرا، روزنامه‌نگار فلسطینی و حمدان بلال، کارگردان فیلم فلسطینی، برنده جایزه اسکار بهترین فیلم مستند بلند شد.
این مستند تلاش‌های مداوم نیروهای اسرائیلی برای اخراج فلسطینی‌ها از خانه‌هایشان در مسافر یطا، مجموعه‌ای از روستاهای فلسطینی واقع در جنوب فرمانداری الخلیل، در جنوب کرانه باختری را به تصویر می‌کشد.
این مستند 92 دقیقه‌ای، ادرا، که یکی از کارگردانان فیلم است، را دنبال می‌کند که در طول سال‌ها تخلیه‌ها و تخریب‌های اسرائیلی زادگاهش مسافر یطا را مستند می‌کند، که اسرائیل در سال 1981 آن را به عنوان منطقه تیراندازی و آموزش نظامی تعیین کرد.
تصاویری از دوران کودکی ادرا نیز در این فیلم گنجانده شده است، از جمله دستگیری پدرش و مشارکت خود او در اعتراض علیه تخریب‌های اسرائیلی زمانی که تنها هفت سال داشت.
در نهایت، ادرا با آبراهام، روزنامه‌نگار یهودی-اسرائیلی که برای گزارش این رویدادها به این روستا آمده بود، دوست می‌شود. این فیلم دوستی غیرمنتظره بین ادرا و آبراهام را برجسته می‌کند که از طرف‌های مخالف درگیری می‌آیند، زیرا آنها سعی می‌کنند واقعیت‌های زندگی تحت اشغال و نابرابری‌ها بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها را افشا کنند.
فیلمبرداری «سرزمین دیگری نیست» در سال 2019 آغاز شد و در اکتبر 2023، تنها چند روز قبل از حمله فرامرزی حماس به جنوب اسرائیل در 7 اکتبر 2023، که جنگ ویرانگر 15 ماهه اسرائیل علیه نوار غزه را به راه انداخت، به پایان رسید.
اولین نمایش این فیلم در ماه فوریه در هفتاد و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم برلین برگزار شد.
جایزه اسکار در حالی اهدا می‌شود که ارتش اسرائیل حملات خود را در شهرها و روستاهای کرانه باختری به عنوان بخشی از عملیات نظامی «دیوار آهنین» که در ماه ژانویه آغاز شد، تشدید می‌کند، که به گفته آن هدف از آن «خنثی کردن تروریسم» است.
روز یکشنبه، درست قبل از مراسم اهدای جوایز، شهرک‌نشینان اسرائیلی، به همراه نیروهای اسرائیلی، به ساکنان مسافر یطا حمله کردند و به سمت آنها سنگ پرتاب کردند و اموال را تخریب کردند، خبرگزاری رسمی فلسطین وفا گزارش داد. نیروهای اسرائیلی همچنین چهار فلسطینی را در جریان این حمله دستگیر کردند.
ادرا و آبراهام در سخنرانی خود در هنگام دریافت جایزه، اشغال سرزمین‌های فلسطینی توسط اسرائیل را محکوم کردند و خواستار پایان دادن به نقض حقوق فلسطینی‌ها توسط اسرائیل شدند.
ادرا التماس کرد: «حدود دو ماه پیش، من پدر شدم، و امید من به دخترم این است که او مجبور نشود همان زندگی را که من اکنون زندگی می‌کنم، زندگی کند، همیشه از شهرک‌نشینان، خشونت، تخریب خانه‌ها و آوارگی اجباری که جامعه من مسافر یطا هر روز تحت اشغال اسرائیل زندگی و مزه می‌کند، بترسد.»
این فعال فلسطینی گفت که این مستند «واقعیت تلخی را که ما دهه‌هاست تحمل می‌کنیم و هنوز هم ادامه دارد» به تصویر می‌کشد و از «جهان می‌خواهد که اقدامات جدی برای توقف بی‌عدالتی و توقف پاکسازی قومی مردم فلسطین انجام دهد.»
آبراهام نیز به نوبه خود گفت که این مستند توسط اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها ساخته شده است، «زیرا با هم، صدای ما قوی‌تر است.»
او گفت: «ما یکدیگر را می‌بینیم. تخریب وحشتناک غزه و مردم آن که باید پایان یابد. گروگان‌های اسرائیلی که به طرز وحشیانه‌ای در جنایت 7 اکتبر گرفته شدند، که باید آزاد شوند.»
وی همچنین از دولت اسرائیل به دلیل سیاست‌های تبعیض‌آمیز علیه فلسطینی‌ها در کرانه باختری انتقاد کرد.
آبراهام در حالی که خواستار یک راه حل سیاسی برای مناقشه اسرائیل و فلسطین «بدون برتری قومی، با حقوق ملی برای هر دو ملت ما» شد، گفت: «وقتی به باسل نگاه می‌کنم، برادرم را می‌بینم. اما ما برابر نیستیم. ما در رژیمی زندگی می‌کنیم که من تحت قانون مدنی آزاد هستم و باسل تحت قوانین نظامی است که زندگی‌هایی را که او نمی‌تواند کنترل کند، نابود می‌کند.»
اما او گفت، سیاست خارجی ایالات متحده این مسیر را مسدود می‌کند. شایان ذکر است که «سرزمین دیگری نیست» برای توزیع در ایالات متحده انتخاب نشده است.
میکی زوهار، وزیر فرهنگ اسرائیل، از این مستند به دلیل به تصویر کشیدن اسرائیل انتقاد کرد و گفت که تصویر این کشور را در جهان تحریف می‌کند.
او روز دوشنبه در X نوشت: «آزادی بیان یک ارزش مهم است، اما تبدیل کردن تهمت به اسرائیل به ابزاری برای تبلیغات بین‌المللی هنر نیست - این خرابکاری علیه دولت اسرائیل است، به ویژه در پی کشتار 7 اکتبر و جنگ جاری.»
فیلم کوتاه ایرانی جایزه اسکار را از آن خود کرد
فیلم کوتاه انیمیشنی ایرانی «در سایه سرو»، به کارگردانی حسین مولایمی و شیرین سهی، روز یکشنبه در این مراسم برنده جایزه اسکار بهترین فیلم کوتاه انیمیشنی شد.
این انیمیشن 20 دقیقه‌ای و بدون دیالوگ، به زندگی یک کاپیتان سابق می‌پردازد که با اختلال استرس پس از سانحه دست و پنجه نرم می‌کند، زیرا او در تلاش است تا با دخترش در خانه منزوی ساحلی خود ارتباط برقرار کند. پس از اینکه یک نهنگ در نزدیکی خانه‌شان به ساحل می‌آید، دختر از رها کردن حیوان امتناع می‌کند، در حالی که پدر خود را در داخل خانه‌شان منزوی می‌کند، جایی که از فلاش‌بک‌های آسیب‌زا رنج می‌برد.
این فیلم که با بودجه شخصی ساخته شده و بیش از شش سال طول کشیده است، اولین نمایش خود را در هشتادمین جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز در سال 2023 داشت.
مولایمی در مصاحبه‌ای با Directors Notes قبل از برنده شدن جایزه اسکار، درباره چالش‌هایی که در هنگام ساخت این فیلم در ایران با آن روبرو بودند، صحبت کرد و به تحریم‌ها، کاهش ارزش پول و همچنین عدم بودجه دولتی اشاره کرد. او و سهی مجبور شدند این فیلم را از جیب خود تامین مالی کنند و ساخت این فیلم 6 سال و نیم به طول انجامید.
این دو کارگردان همچنین تقریباً از حضور در جوایز آکادمی بازماندند زیرا ویزای ایالات متحده آنها تنها یک روز قبل از آن تایید شده بود.
سهی خطاب به مخاطبان، ابراز تعجب کرد. او گفت: «تا دیروز ما حتی ویزای خود را دریافت نکرده بودیم و کاملاً ناامید شده بودیم، و اکنون ما اینجا با این مجسمه در دستانمان ایستاده‌ایم.» این زوج تنها سه ساعت قبل از شروع نمایش در روز یکشنبه به فرودگاه بین‌المللی لس‌آنجلس رسیدند.
مولایمی این جایزه را به افرادی که با مشکلات سلامت روان دست و پنجه نرم می‌کنند و همچنین ایرانیانی که روزانه با سختی‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند، تقدیم کرد.
او در سخنرانی خود گفت: «ما فیلم و این جایزه ویژه خود را به همه کسانی تقدیم می‌کنیم که هنوز در نبردهای درونی و بیرونی خود قهرمانانه می‌جنگند و هیچ‌کس از آن خبر ندارد. به همه مردمی که در ایران هستند و متاسفانه هر روز با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. ما به شما عشق می‌فرستیم و شما را می‌بینیم.»