نگرانی‌ها در مورد نفوذ فزاینده ترکیه در سوریه و تعمیق همکاری بین روسیه و ایران، اسرائیل را وادار می‌کند تا روابط خود با مسکو را دوباره ارزیابی کرده و بهبود بخشد.
تا پیش از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، اسرائیل و روسیه روابط نزدیکی داشتند. اسرائیل محل سکونت بیش از یک میلیون مهاجر از اتحاد جماهیر شوروی سابق است و تجارت بین دو کشور در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۲ میلیارد دلار صادرات روسیه به اسرائیل و ۵۵۲ میلیون دلار صادرات اسرائیل به روسیه بوده است.
از نظر استراتژیک، از سال ۲۰۱۵ تا زمان سقوط رژیم اسد، اسرائیل و روسیه یک سازوکار رفع برخورد را اجرا کردند که به جت‌های اسرائیلی اجازه می‌داد تا به اهداف ایرانی و دیگر اهداف در سوریه بدون مداخله هواپیماهای روسی حمله کنند. این ஏற்ப (tarh) عامل کلیدی در تصمیم اسرائیل برای عدم ارائه کمک نظامی به اوکراین بود، زیرا اسرائیل به دنبال اجتناب از تحریک ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه بود. در طول سال‌ها، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر، روابط شخصی خود را با رهبر روسیه نیز تقویت کرد.
با این حال، پس از حمله اکتبر حماس، روابط به شدت رو به وخامت گذاشت. روسیه از اقدامات نظامی اسرائیل در غزه انتقاد کرد و بارها میزبان هیئت‌های حماس در مسکو بود. در همین حال، اسرائیل به طور فزاینده‌ای نسبت به مشارکت رو به رشد روسیه با ایران، به ویژه خرید پهپادهای ایرانی در مقیاس وسیع برای استفاده علیه اوکراین و امضای پیمان همکاری استراتژیک در ۱۷ ژانویه، محتاط شد.
با وجود این کاهش روابط، اسرائیل به دقت از گسست کامل اجتناب کرد. مسکو علناً مدعی شده است که تعاملش با حماس برای کمک به آزادی گروگان‌های دوتابعیتی روسی-اسرائیلی است.
پویایی‌های درون سوریه نیز وارد عمل شده‌اند. با سقوط رژیم اسد، روسیه بخش عمده‌ای از جای پای خود را در این کشور از دست داده است. این تغییر می‌توانست فرصتی برای اسرائیل فراهم کند تا تعامل با مسکو را کاهش دهد. در عوض، تحولات اخیر خلاف این را نشان می‌دهد.
نشانه‌هایی از یک تغییر دیپلماتیک جدید
در ۲۵ فوریه، اسرائیل الگوی رای‌دهی سه ساله خود در سازمان ملل را شکست و با پیوستن به ایالات متحده و روسیه، با قطعنامه‌ای که تمامیت ارضی اوکراین را مجدداً تأیید می‌کرد، مخالفت کرد. از زمان تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، اسرائیل در قطعنامه‌های مشابه به روسیه رای ممتنع داده یا علیه آن رای داده بود.
رویترز در ۲۸ فوریه گزارش داد که اسرائیل در حال لابی‌گری با دولت آمریکا بوده است تا به روسیه اجازه دهد حضور نظامی خود را در سوریه حفظ کند. اندکی پس از آن، وای‌نت گزارش داد که نتانیاهو، رومن گوفمن، منشی نظامی خود را برای گفتگوهای دیپلماتیک و امنیتی سطح بالا با هدف تقویت هماهنگی به مسکو اعزام کرده است.
در ادامه تقویت این اقدامات دیپلماتیک، روسیه از اسرائیل برای رژه سالانه روز پیروزی در ۹ مه، که یادبود پیروزی اتحاد جماهیر شوروی بر آلمان نازی است، دعوت کرد. سیمونا هالپرین، سفیر اسرائیل در مسکو، با پذیرش این دعوت، تاکید کرد که ۹ مه در اسرائیل به عنوان یک روز ملی برای گرامیداشت کهنه‌سربازان شوروی در جنگ جهانی دوم شناخته می‌شود.
مقابله با نفوذ ترکیه
بر اساس گزارش رویترز، مقامات اسرائیلی ماه گذشته در واشنگتن به نمایندگی از روسیه لابی کرده‌اند که دلیل آن نگرانی از نقش فزاینده ترکیه در سوریه بوده است. اسرائیل می‌ترسد که نفوذ ترکیه تهدید بزرگتری نسبت به حضور مستمر روسیه باشد.
هاآرتص گزارش داد که اسرائیل به طور کامل به اظهارات رهبر جدید سوریه، احمد الشرع، مبنی بر اینکه او به دنبال درگیری با اسرائیل نیست، اعتماد ندارد. علاوه بر این، گفته می‌شود که اسرائیل از دخالت فزاینده ترکیه در رژیم جدید سوریه نگران است. از زمان حمله اکتبر حماس، ترکیه تحت ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان به عنوان یکی از منتقدان صریح اسرائیل در صحنه بین‌المللی ظاهر شده است.
گیدئون سعر، وزیر امور خارجه، ماه گذشته نگرانی‌های اسرائیل را تکرار کرد و گفت که ترکیه به تلاش‌های ایران برای تقویت حزب‌الله کمک می‌کند و گروه‌های اسلام‌گرا در سوریه در حال ایجاد جبهه جدیدی علیه اسرائیل هستند.
ساعر در ۴ فوریه، در دیدار با مایا ساندو، رئیس‌جمهور مولداوی در کیشیناو گفت: «توجه به اقدامات ترکیه در منطقه مهم است. ترکیه در حال حاضر غالب‌ترین کشور در سوریه است. این کشور آرزو دارد رهبر اسلام سنی در منطقه باشد.»
یائیر ناووت، روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسائل روسیه، به المانیتور گفت که اسرائیل حضور روسیه در سوریه را به حضور ترکیه ترجیح می‌دهد.
«در حال حاضر، اسرائیل نگران حضور ترکیه در سوریه است و اگر اسرائیل مجبور به انتخاب باشد، روسیه را در سوریه انتخاب می‌کند. با وجود اختلافات، اسرائیل و روسیه همیشه کانال‌های گفتگو را باز نگه داشته‌اند.»
ناوت یادآور شد که تنها یک حادثه مرتبط با سوریه به طور جدی روابط استراتژیک اسرائیل با روسیه را به چالش کشید - در سال ۲۰۱۸، زمانی که یک موشک پدافند هوایی سوریه (که به سمت جت‌های اسرائیلی شلیک شده بود) به طور تصادفی یک هواپیمای روسی را سرنگون کرد و ۱۵ پرسنل روسی کشته شدند. وی تاکید کرد: «با وجود سوء ظن متقابل، اسرائیل یاد گرفته است که چگونه روابط خود با روسیه را بدون قطع کردن آنها مدیریت کند.»
همین امر را نمی‌توان در مورد ترکیه گفت. با بازتاب روابط پرتنش بین اسرائیل و ترکیه، سفارتخانه‌های آنها با حداقل ظرفیت و بدون حضور سفیر فعال هستند.
همکاری روسیه و ایران و نگرانی‌های اسرائیل
روسیه به عنوان عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل، نفوذ قابل توجهی بر مسئله هسته‌ای ایران دارد. روز سه‌شنبه، بلومبرگ گزارش داد که روسیه موافقت کرده است تا به دولت ترامپ در تلاش‌های میانجی‌گری مربوط به ایران، از جمله مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای این کشور، کمک کند. در همین حال، رویترز در ۴ مارس فاش کرد که متخصصان ارشد موشکی روسیه در طول سال گذشته چندین بار به ایران سفر کرده‌اند.
آرکادی میل-من، سفیر سابق اسرائیل در روسیه و رئیس برنامه روسیه در موسسه ملی مطالعات امنیت اسرائیل، به المانیتور گفت که همکاری استراتژیک روسیه و ایران به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است.
او گفت: «حتی قبل از امضای پیمان همکاری استراتژیک، ایران به یک تامین‌کننده اصلی تسلیحات برای روسیه تبدیل شده بود. مسکو همچنین در حال پیشبرد کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب (ITC) خود است که آن را به ایران، هند و خلیج فارس متصل می‌کند. این روابط رو به رشد، نگرانی عمده‌ای برای اسرائیل است، زیرا نشان‌دهنده تغییر به سمت یک شراکت برابر بین مسکو و تهران است.»
یک منبع دیپلماتیک اسرائیلی به المانیتور گفت که اعتراضات اسرائیل علیه روابط روسیه و ایران تأثیر چندانی نداشته است. بنابراین، اسرائیل اکنون در حال تلاش برای رویکردی متفاوت – یعنی جستجوی نزدیکی با مسکو – است، اگرچه شانس محدود کردن همکاری روسیه با ایران اندک است.
عامل ترامپ
موضع اسرائیل در قبال روسیه نیز تحت تأثیر تغییرات در روابط ایالات متحده و روسیه قرار دارد.
میل-من توضیح داد: «موضع اسرائیل در قبال روسیه به طور قابل توجهی تحت تأثیر تغییرات در روابط مسکو و واشنگتن است. هنگامی که رئیس جمهور دونالد ترامپ از برچسب زدن به روسیه به عنوان متجاوز خودداری می‌کند، دولت اسرائیل نیز بر این اساس همسو می‌شود. ما این را در رای سازمان ملل در مورد اوکراین دیدیم، جایی که اسرائیل در کنار روسیه و ایالات متحده علیه قطعنامه‌ای که ۹۵ کشور از آن حمایت کردند، ایستاد.»
ناوت در مورد چنین پویایی‌هایی موافقت کرد و اظهار داشت که اگرچه نزدیکی اسرائیل به روسیه در راستای منافع خود است، اما تصمیم به رای دادن علیه اوکراین در سازمان ملل، در درجه اول برای همسویی با ترامپ بود تا آرام کردن پوتین.
ناوت گفت: «اسرائیل نمی‌تواند علیه واشنگتن رای دهد. این کشور به حسن نیت دولت در بسیاری از زمینه‌ها، از جمله احتمال حمله به ایران، وابسته است. با این حال، این رای همچنین با منافع گسترده‌تر اسرائیل در مورد روسیه همسو بود. پس از سقوط اسد، بسیاری تصور می‌کردند که روسیه از بازی در سوریه خارج شده است - اما منطقه به سرعت در حال تغییر است و نقش روسیه نیز همینطور.»