

“بالگردهای جدید، نیروهای زمینی، هماهنگی بیشتر و افزایش منابع.” جاستین ترودو، نخستوزیر کانادا، در ۳ مارس گفت اینها برخی از اقداماتی بودند که کانادا برای توقف جریان فنتانیل از مرز به آمریکا انجام داده است. مقامات مرزی آمریکا در ژانویه فقط ۱۳ گرم از این ماده را کشف کردند که نسبت به ماه مشابه در سال ۲۰۲۴، ۹۷ درصد کاهش داشته است. با این وجود، ساعاتی بعد، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، تعرفههایی را بر کالاهای کانادا، مکزیک و چین اعمال کرد تا به گفته او، این کشورها را مجبور به توقف «ریختن مواد مخدر به کشور ما» کند.
اگرچه تعداد مرگومیر ناشی از مواد افیونی مصنوعی در آمریکا رو به کاهش است، اما این مواد در سال ۲۰۲۳ همچنان جان প্রায় ۷۵,۰۰۰ نفر را در ایالات متحده گرفت. اقدامات آقای ترامپ، تهدید فزاینده جهانی را برجسته کرده است: دستههای جدیدی از مواد مخدر غیرقانونی که نه از مزارع خشخاش افغانستان یا بوتههای کوکای کلمبیا، بلکه از بشکههای مواد شیمیایی به دست میآیند.
باندهای تولیدکننده این مواد نه تنها با کمک شیمیدانهایی که در سراسر قارهها پرواز میکنند، انواع جدیدی از مواد مخدر را میسازند، بلکه در کل زنجیره تأمین نیز نوآوری میکنند، از دارک وب و رسانههای اجتماعی برای خردهفروشی و از پهپادها برای لجستیک استفاده میکنند. فناوریهای جدیدتر مانند هوش مصنوعی یا پهپادهای خودمختار و مسلح، تهدید این نوآوران مواد مخدر را افزایش میدهد، زیرا سازمانهای مجری قانون برای همگام شدن با آنها تلاش میکنند.
همگرایی فزاینده بین فناوری و مواد مخدر با کشفی در ماه دسامبر توسط پلیس مسکو نشان داده شد: یک سگ رباتیک که در نزدیکی ایستگاه مترو Pechatniki پرسه میزد، لوگوی Kraken، یک بازار مواد مخدر را نشان میداد و بستههایی حاوی پودر حمل میکرد. آنها فاش نکردند که آیا این ربات واقعاً مواد مخدر تحویل میداده است یا خیر. اما حتی اگر این چیزی بیش از یک شیرینکاری تبلیغاتی بیشرمانه نبود، نشاندهنده گستره و مصونیت فزاینده این گروه و گروههای رقیب است. آنها پیشگام شکل جدیدی از قاچاق مواد مخدر هستند که فناوری پیشرفته را با جاسوسی ترکیب میکند.
خریداران در بازارهایی مانند Kraken در دارکنت، که بخشی از اینترنت غیرقابل دسترس برای مرورگرهای معمولی است، با فروشندگان ارتباط برقرار میکنند. مواد مخدر در مکانهای پنهان، مانند نقاط مرده جاسوسان، رها میشوند. پس از پرداخت، محل اختفای یک محموله، یا klad، برای خریدار فاش میشود. این گروههای روسی اکنون بر بازار جهانی مواد مخدر مبتنی بر ارزهای دیجیتال تسلط دارند. به گفته TRM Labs، یک شرکت اطلاعاتی بلاکچین که با مجریان قانون همکاری میکند، آنها حدود ۱.۷ میلیارد دلار از تقریباً ۲.۴ میلیارد دلار مواد مخدری را که با استفاده از بیتکوین یا جایگزینهایی مانند ترون خریداری شدهاند، به خود اختصاص میدهند.
معامله مواد مخدر مبتنی بر رمزارز هنوز در مقایسه با انواع قدیمیتر، که میتوان بهطور منطقی تخمین زد حداقل ۶۰۰ میلیارد دلار در سال ارزش داشته باشد، ناچیز است. و به نظر میرسد بسیاری از مصرفکنندگان در اروپای غربی و آمریکا همچنان روشهای قدیمیتر را ترجیح میدهند. طبق نظرسنجی منتشر شده در سال ۲۰۲۰، کسانی که از دارکنت یا رسانههای اجتماعی استفاده میکنند، کمتر از ۱۰ درصد از مشتریان را در اسپانیا و آمریکا تشکیل میدهند. معاملات رودررو در بارها، کلوبها و خیابانها همچنان بهطور چشمگیری رایج بود.
در روسیه، روشهای توزیع جدید نه تنها جایگزین معاملات رودررو شدهاند، بلکه بازار را نیز تغییر دادهاند. راحتی و هزینه کم، تقاضا برای مواد مخدر مصنوعی را که تولید آنها آسان و بسیار ارزانتر از مواد وارداتی مانند هروئین یا کوکائین است و اغلب بسیار خطرناکتر هستند، افزایش میدهد (نمودار ۱ را ببینید). به گفتهی سازمان غیردولتی Global Initiative against Transnational Organised Crime، که مقر آن در ژنو است، این الگو در حال گسترش است.
برای مجرمان، مواد مخدر مصنوعی مزایای آشکاری نسبت به مواد مخدر گیاهی دارند. نیازی به درگیر شدن در کشاورزی یا با کشاورزان نیست. تولیدکنندگان همچنین مجبور نیستند نگران حملونقل مواد اولیه غیرقانونی به سایتهایی باشند که در آنجا به مواد مخدر تبدیل میشوند. تا حدی به همین دلایل، مواد مصنوعی بهطور کلی بازدهی بالاتری دارند. آنجلا می، که گزارش جهانی مواد مخدر تولید شده توسط دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) مستقر در وین را ویرایش میکند، میگوید: «فنتانیل بسیار سودآورتر از هروئین است.» همانطور که او اشاره میکند، بنابراین گیجکننده است که هنوز هیچ جایگزین شیمیایی برای کوکائین اختراع نشده است.
مواد مصنوعی بدون اشکال نیستند. این موارد با نمودار تار عنکبوتی که به دیوار دفتری در همان طبقه دفتر دکتر می چسبانده شده، نشان داده شدهاند. این نمودار متعلق به مارتین رایتلهوبر، کارشناس مواد مخدر مصنوعی در آزمایشگاه UNODC است. دو گره بزرگ در نزدیکی مرکز نمودار، آمفتامین و متآمفتامین را نشان میدهند. رشتههایی که از هر دو ساطع میشوند، گرههای کوچکتری دارند که برخی از آنها به خطوط مجاور متصل میشوند.
هر یک از گرههای کوچکتر نشاندهنده یک ماده شیمیایی است. آنهایی که به بزرگترین گرهها نزدیکتر هستند، پیشساز هستند: مواد شیمیایی که میتوانند برای ساخت آمفتامین یا متآمفتامین یا هر دو استفاده شوند. آنهایی که دورتر هستند، «پیش-پیشساز» هستند، که میتوانند برای ساخت یک پیشساز یا یک پیش-پیشساز دیگر استفاده شوند که یک گام در امتداد رشته به یکی از گرههای بزرگ نزدیکتر است.
با ظهور چالش مواد مخدر مصنوعی، هیئت بینالمللی کنترل مواد مخدر، که در وین نیز مستقر است، کنترلهایی را بر برخی از پیشسازها اعمال کرده است. قرار است این کنترلها توسط ۱۹۰ کشور عضو کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد قاچاق مواد مخدر اجرا شود. در پاسخ، جنایتکاران سازمانیافته به ساخت پیشسازها با استفاده از پیش-پیشسازها روی آوردهاند که مانند پیشسازها، بیشتر از آسیا، بهویژه چین، میآیند. در برخی موارد، خود پیش-پیشسازها محدود شدهاند. اما سایرین نیز کاربردهای بیضرری دارند. ممنوعیت همه آنها میتواند آسیب جدی به صنایع شیمیایی کشورهایی که در آنها تولید میشوند، وارد کند.
بهعنوان مثال، فنتانیل را میتوان حداقل به سه روش تولید کرد. یکی برای اهداف پزشکی استفاده میشود. دیگری، روش موسوم به گوپتا، اغلب بهطور غیرقانونی استفاده میشود. در نهایت، روش زیگفرید فقط برای تولید فنتانیل برای قاچاق استفاده میشود. پیشسازهای هر سه تحت کنترل هستند. اما یکی از پیش-پیشسازهای مورد استفاده در روش گوپتا آزادانه در دسترس است، همانطور که دو پیش-پیشساز مورد استفاده برای روش زیگفرید نیز در دسترس هستند.
با این حال، استفاده از این موارد چالشهای جدیدی را به همراه دارد. آقای رایتلهوبر میگوید: «از آنجایی که تولیدکنندگان مواد مخدر فرآیند را با مواد شیمیایی اساسیتر شروع میکنند، به فرآیندهای پیچیدهتری برای رسیدن به محصول نهایی نیاز دارند.» «این امر به مغزهای ماهرتری برای راهاندازی فرآیندها و کنترل آنها نیاز دارد.»
در میانمار، منبع اصلی متآمفتامین در آسیا، تصور میشود که بیشتر شیمیدانهای ماهر اهل تایوان هستند. به نظر نمیرسد این والتر وایتهای واقعی اعضای قسمخورده سندیکاهای جنایی باشند، بلکه بهطور مختصر به داخل و خارج از سایتهای تولید منتقل میشوند. آقای رایتلهوبر میگوید: «چندی پیش، متآمفتامین با استخراج مواد فعال از محصولات پزشکی ساخته میشد.» «اکنون پلیس راکتورهای سفارشیسازی شدهای را پیدا میکند که قادر به تولید مواد مخدر به صورت تُنی هستند.»
راه دیگری که تولیدکنندگان پیشساز میتوانند تحریمهای بینالمللی را دور بزنند، افزودن مولکولی است که یک ماده کنترلشده را برای حملونقل به یک ماده کنترلنشده تبدیل میکند. پس از تحویل، شیمیدانهای مواد مخدر آن را حذف میکنند.
هوش مصنوعی میتواند اوضاع را برای محققان دشوارتر کند. در سال ۲۰۲۲، Nature Machine Intelligence مقالهای منتشر کرد که در آن اشاره شده بود که از تکنیکهای مورد استفاده برای تولید داروهای جدید میتوان برای طراحی داروهای کاملاً جدیدی استفاده کرد که در هیچ لیست سیاهی وجود نداشته باشند. ممکن است این اتفاق در حال حاضر در حال رخ دادن باشد: به دلیل ماهیت پنهانی این تجارت، اغلب سالها طول میکشد تا نوآوری آشکار شود، اگرچه هر سال مواد مخدر مصنوعی جدیدی ظاهر میشوند (نمودار ۲ را ببینید).
روشهای جدید حملونقل و توزیع نیز همینطور. در ۶ فوریه، نیروی دریایی کلمبیا یک «زیردریایی مواد مخدر» را در اقیانوس آرام رهگیری کرد که بیش از ۲.۲ تن کوکائین حمل میکرد. درک مالتز، مدیر سابق عملیات ویژه در اداره مبارزه با مواد مخدر ایالات متحده (DEA)، اخیراً به CBS News گفت که بارونهای کوکائین کلمبیا برای اولین بار در دهه ۱۹۸۰ با زیردریاییسازان روسی شروع به همکاری کردند. با این حال، گزارشهای مربوط به زیردریاییهای مواد مخدر در ابتدا با شک و تردید تلقی میشد. تا سال ۲۰۰۶ بود که گارد ساحلی سه لوله پلاستیکی را دید که در آبهای کاستاریکا سر میخوردند. این لولهها به یک شناور نیمهشناور ساخته شده از چوب و فایبرگلاس متصل بودند که ۲.۷ تن کوکائین حمل میکرد. تا سال ۲۰۰۸، مقامات آمریکایی ماهانه ده فروند از این شناورها را مشاهده میکردند و تا سال ۲۰۱۹، مقامات اسپانیایی یک شناور ۲۰ متری را که از اقیانوس اطلس عبور کرده بود، توقیف کردند. پس از تسلط بر دریا، آنها به هوا روی آوردهاند.
از طریق زمین، دریا و هوا
وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین (UAV)، یا پهپادها، نمیتوانند بهاندازه زیردریاییها حرکت کنند. محموله حتی قویترین آنها حدود ۲۲۰ کیلوگرم است. با این حال، DEA اولین بار یک سال پس از ورود اولین UAV مصرفی به بازار، متوجه استفاده قاچاقچیان مواد مخدر از پهپادها شد. پهپادها کاربردهای متعددی برای نارکوها دارند. آنها میتوانند مواد مخدر یا سلاح را به اعضای باند در زندان برسانند. و آنها بهویژه در اطراف مرزهای بینالمللی مفید هستند. در جایی که موانع طبیعی یا مصنوعیِ قابل توجهی وجود دارد، میتوان از آنها برای حمل مقادیر متوسطی از مواد مخدر استفاده کرد: مقامات مرزی در منطقه پنجاب هند گفتند که سال گذشته ۱۰۷ UAV را که از پاکستان مواد مخدر میآوردند، رهگیری کردند. در جایی که مسیرهای مناسبی برای پیکهای مواد مخدر یا «قاچاقچیان» وجود دارد، میتوان از پهپادها برای هشدار دادن به آنها در مورد موقعیت گشتهای مرزی و جهت حرکت آنها استفاده کرد.
UAVها ممکن است کاربرد چهارم – و کشندهای – نیز پیدا کنند. ماه گذشته، سرویس گمرک و حفاظت مرزی آمریکا گزارش داد که به مأموران خود هشدار داده است که باندهای مکزیکی ممکن است با UAVهای حامل مواد منفجره به آنها حمله کنند. با این حال، دو نفر میتوانند بازی پهپادها را انجام دهند. کلودیا شینبام، رئیسجمهور مکزیک، اخیراً گفت که دولتش اجازه پرواز پهپادهای نظارتی آمریکایی را که به دنبال آزمایشگاههای فنتانیل هستند، میدهد. نوآوری فناوری هر دو طرف را تحت تاثیر قرار می دهد. ¦