چرا روسیه به اوکراین حمله کرد؟ درک ریشه‌های جنگ

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه بارها به وضوح اعلام کرده است که اوکراین را تحت سلطه روسیه می‌داند. این موضع از زمان امپراتوری روسیه تحت کاترین کبیر در قرن هجدهم تا تاریخ مشترک ملت‌ها در اتحاد جماهیر شوروی بود. در سال‌های اخیر، دولت‌های متوالی اوکراین روابط نزدیک‌تری با اتحادیه اروپا و ناتو برقرار کرده‌اند، سپس به سمت روسیه بازگشته و دوباره از آن فاصله گرفته‌اند. پوتین با جنگ، قصد دارد آینده اوکراین را با زور تعیین کند.

آن‌ها یک گذشته مشترک طولانی دارند که به بیش از یک هزاره پیش و تأسیس اولین دولت اسلاوی، کی‌یفان روس، در بخش‌هایی از روسیه، اوکراین و بلاروس امروزی بازمی‌گردد. بیشتر قلمرو اوکراین معاصر در اواخر دهه 1700 پس از دوره‌های حکومت تحت سلطه مغول‌ها یا تاتارها، لهستانی‌ها و لیتوانیایی‌ها، بخشی از امپراتوری روسیه شد. در سال 1918، یک سال پس از انقلاب کمونیستی روسیه، اوکراین استقلال خود را اعلام کرد، اما در سال 1921، ارتش سرخ بیشتر آن را فتح کرد و اوکراین به یک جمهوری در داخل اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شد. حس هویت ملی اوکراین در دهه 1930 تشدید شد، زمانی که سیاست‌های شوروی مبنی بر مجازات کشاورزان در جمهوری که در برابر دستورات جمعی‌سازی مقاومت می‌کردند، منجر به قحطی مصنوعی معروف به هولودومور شد که تخمین زده می‌شود 7 میلیون نفر در آنجا کشته شدند. اوکراین در سال 1991 با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی استقلال خود را دوباره به دست آورد. تصور ترجیحی پوتین - که به طور گسترده در خارج از روسیه مورد تمسخر قرار می‌گیرد - این است که اوکراین یک کشور مشروع نیست و روس‌ها و اوکراینی‌ها یک ملت هستند. وی در مصاحبه 8 فوریه با تاکر کارلسون، مجری سابق فاکس نیوز، به این استدلال‌ها پرداخت.

تقریباً همه در اوکراین زبان روسی را می‌فهمند و می‌توانند به آن صحبت کنند. روس‌های قومی بزرگترین گروه اقلیت در آنجا هستند که 17 درصد از جمعیت را در آخرین سرشماری در سال 2001 تشکیل می‌دهند. این درصد در شبه جزیره کریمه این کشور و در برخی از مناطق شرقی بیشتر است. اقلیتی از شهروندان اوکراینی همچنان به کرملین ابراز همدردی می‌کنند؛ تهاجم صفوف آن‌ها را فرسوده کرد. حتی قبل از جنگ، اکثریت قابل توجهی از ملت 41 میلیونی از ادغام با اتحادیه اروپا حمایت می‌کردند.

از زمان انقلاب نارنجی اوکراین در سال 2004، یک شورش بدون خونریزی که تقلب در انتخاب ویکتور یانوکوویچ، رئیس جمهور مورد حمایت روسیه را لغو کرد، تنش‌ها بر روابط بین مسکو و کیف حاکم بوده است. یانوکوویچ با این وجود در سال 2010 انتخاب شد، اما زمانی که وی تحت فشار کرملین تصمیم گرفت توافق تجاری با اتحادیه اروپا را لغو کند، تظاهرات گسترده‌ای برپا شد و در فوریه 2014 سرنگون شد. پوتین، که ایالات متحده و اتحادیه اروپا را به تحریک کودتای "فاشیستی" متهم کرد، با آنچه تا زمان تهاجم تمام عیار وی به اوکراین در 24 فوریه 2022 بود، به مهم‌ترین تصرف اراضی در اروپای پس از جنگ پاسخ داد: تصرف و الحاق کریمه. روسیه به تأمین تجهیزات و پرسنل برای حمایت از گروه‌های جدایی‌طلب طرفدار مسکو در اوکراین ادامه داد که دو جمهوری مستقل در منطقه دونباس شرقی در امتداد مرز روسیه اعلام کردند و درگیری با ارتش اوکراین را آغاز کردند که تخمین زده می‌شود قبل از آغاز جنگ گسترده‌تر، جان 14000 نفر را گرفته بود.

پوتین و متحدانش دولت اوکراین را به "نسل‌کشی" علیه روس‌های قومی و زبان مادری روسی در دونباس متهم کردند، اتهامی بی‌اساس که به طور کامل توسط اوکراین و همچنین ایالات متحده و کشورهای اتحادیه اروپا رد شد. روزها قبل از تهاجم، پوتین جمهوری‌های خودخوانده جدایی‌طلبان را به رسمیت شناخت و توافق‌نامه‌های مینسک، توافق‌نامه‌های صلحی که توسط آلمان و فرانسه برای پایان دادن به خشونت از طریق یک توافق سیاسی منعقد شده بود، را از بین برد. او گفت که یکی از اهداف تهاجم "غیرنظامی‌سازی" اوکراین است. این امر باعث می‌شود که اوکراین نتواند به ناتو بپیوندد، که پوتین گسترش آن به کشورهایی که زمانی در حوزه نفوذ روسیه بودند را تجاوز به منافع خود می‌داند. وی گفت هدف دیگر "نازی‌زدایی" اوکراین است.

تا حدی، این راهی برای بازی در حافظه مقدس پیروزی شوروی بر آلمان نازی در جنگ جهانی دوم است. فراتر از آن، روسیه سال‌هاست که از ملی‌گرایی افراطی سیاسی در اوکراین شکایت کرده است. مطمئناً، چنین فشاری در داخل اوکراین وجود دارد، و هنگ آزوف، یک گروه شبه‌نظامی داوطلب که در گارد ملی ادغام شده است، از نشان گرگ‌فرشته قرون وسطایی که توسط واحدهای SS آلمان نازی بدنام شده بود، استفاده کرده است. اما روسیه، که شکایتش به تاریخ همکاری ملی‌گرایان اوکراینی با آلمان در جنگ جهانی دوم در تلاش برای رهایی از اتحاد جماهیر شوروی و ایجاد یک دولت مستقل گره خورده است، اهمیت آن را اغراق می‌کند. دولت اوکراین به رهبری ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور یهودی‌تبار است. بسیاری از بستگان وی توسط نازی‌ها در هولوکاست کشته شدند.

پوتین حداقل از سال 2007 بارها از نقش کاهش یافته مسکو در جهان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ابراز تاسف کرده است. وی در برابر تلاش‌های اوکراین و سایر همسایگان روسیه برای پیوستن یا ارتباط با مؤسساتی مانند ناتو و اتحادیه اروپا مقاومت کرده است. اوکراین قبل از اینکه بی‌طرفی را در قانون اساسی خود در سال 2010 بگنجاند، در اوایل دهه 2000 علاقه خود را به پیوستن به ناتو ابراز کرد. این بند پس از الحاق کریمه توسط روسیه در سال 2014 حذف شد. زلنسکی در سپتامبر 2022، پس از تهاجم کامل روسیه، درخواست عضویت رسمی داد. اوکراین در فوریه 2022 برای پیوستن به اتحادیه اروپا دادخواست داد. پوتین تلاش کرده است تا حوزه‌ای از نفوذ را برای مسکو در فضای شوروی سابق ایجاد کند. وی تلاش کرده است تا معادل‌های تحت رهبری روسیه را برای ناتو و اتحادیه اروپا - سازمان پیمان امنیت جمعی و اتحادیه اقتصادی اوراسیا - ایجاد کند. اما بدون اوکراین، یک کشور اسلاوی همکار با جمعیت قابل توجه، پتانسیل آن‌ها محدود شده است.

• QuickTakes مرتبط با نامزدی اوکراین در اتحادیه اروپا، ناتو، درگیری دونباس و توافق‌نامه‌های صلح مینسک.
• مارک چمپیون، ستون‌نویس بلومبرگ، می‌نویسد که پوتین در مصاحبه خود با تاکر کارلسون نشان داد که چرا به اوکراین حمله کرده است.
• گزارش گروه بین‌المللی بحران در مورد درگیری در دونباس.
• مجله Smithsonian در مورد تاریخچه بین دو کشور.