عکس: خبرگزاری فرانسه
عکس: خبرگزاری فرانسه

پوتین با آتش‌بس جزئی و یک توافق بزرگ ژئوپلیتیکی به دنبال جلب نظر ترامپ است

روسیه می‌خواهد بر فراز سر اوکراین و دیگر کشورهای اروپایی با آمریکا گفتگو کند

اگر دونالد ترامپ امیدوار بود که ولادیمیر پوتین در تماس تلفنی خود در ۱۸ مارس (۲۸ اسفند) درخواست او برای آتش‌بس فوری ۳۰ روزه در اوکراین را بپذیرد، ناامید شد. آقای پوتین پس از بیش از دو ساعت گفتگو، تنها با گام‌های اولیه کوچک‌تر برای محدود کردن جنگ موافقت کرد: توقف حملات به زیرساخت‌های انرژی و «مذاکرات فنی» برای تسهیل دریانوردی در دریای سیاه. با این حال، هر دو رئیس‌جمهور بر چشم‌انداز یک توافق ژئوپلیتیکی گسترده‌تر در آینده تأکید کردند. و روس‌ها مطمئناً از توافق آنها برای میزبانی مسابقات هاکی در کشورهای یکدیگر خوشحال خواهند شد - یکی از ورزش‌های مورد علاقه آقای پوتین.

در نشانه‌ای از موانع پیش روی هرگونه توافق آتش‌بس، آژیرهای حمله هوایی در کی‌یف به صدا درآمد و موشک‌ها و پهپادها اندکی پس از پایان تماس دو رهبر بر روی شهرهای دیگر فرود آمدند. اهداف بلافاصله مشخص نشد. و حتی در حالی که نیروهای اوکراینی از یک منطقه از خاک روسیه در استان کورسک بیرون رانده می‌شدند، یک حمله غافلگیرانه چند کیلومتری را به داخل استان بلگورود روسیه انجام دادند. آنها ممکن است به دنبال ایجاد یک منطقه حائل و بهبود موقعیت مذاکره خود باشند. کرملین اوکراین را به تلاش برای "ایجاد یک پس‌زمینه منفی" برای مذاکرات متهم کرد.

بیانیه منتشر شده از سوی روسیه پس از این تماس، ستایش فراوانی از آقای ترامپ به خاطر "تمایل او به کمک به دستیابی به هدف والای پایان دادن به خصومت‌ها و تلفات انسانی" داشت. کرملین اعلام کرد که ۱۷۵ سرباز اسیر از هر طرف مبادله خواهند شد. با این حال، به نظر می‌رسد آقای پوتین فقط به اندازه کافی به آقای ترامپ می‌دهد تا پیشرفتی در راستای وعده خود برای پایان دادن به جنگ سه ساله نشان دهد، در حالی که تلاش می‌کند بین آمریکا و اوکراین اختلاف ایجاد کند و هدف گسترده‌تر خود را برای تحت کنترل درآوردن اوکراین دنبال می‌کند.

آقای ترامپ در یک پست رسانه‌های اجتماعی، از تماس "بسیار خوب و سازنده" خود صحبت کرد و این توافق را به عنوان اولین گام، به دنبال آن آتش‌بس کامل و "در نهایت، پایانی برای این جنگ بسیار وحشتناک" ارائه کرد. کاخ سفید اعلام کرد که مذاکرات بعدی "بلافاصله در خاورمیانه آغاز خواهد شد". اما کرملین کمتر حاضر به همکاری بود. روسیه اعلام کرد که برای مؤثر بودن آتش‌بس ۳۰ روزه، اوکراین باید بسیج و تسلیح مجدد را متوقف کند و آمریکا باید از ارائه سلاح و اطلاعات به آن خودداری کند. هیچ اشاره‌ای به توقف استخدام روسیه، توقف تولید نظامی یا توقف واردات مرگبار آن - سلاح از ایران و کره شمالی و قطعات از چین که می‌توان از آنها برای ساخت آنها استفاده کرد - نشد.

در مورد یک صلح پایدار، روسیه گفت که هر توافقی باید "جامع، پایدار و بلندمدت" باشد و باید "علل ریشه‌ای بحران" را از بین ببرد و همچنین "منافع مشروع روسیه در منطقه امنیتی" را حفظ کند. این اصطلاح کرملین برای محدود کردن حاکمیت اوکراین، تحمیل بی‌طرفی آن و در حالت ایده‌آل، بیرون راندن ناتو از اروپای شرقی است. به طور حیاتی، آقای پوتین بر ایده "توافق اوکراینی در حالت دوجانبه" تأکید کرد، که ظاهراً به معنای مذاکره توسط آمریکا و روسیه بر فراز سر اوکراین و کشورهای اروپایی است.

آقایان ترامپ و پوتین مشتاقانه منتظر یک نزدیکی گسترده‌تر بودند. کاخ سفید اعلام کرد که رهبران "به طور کلی درباره خاورمیانه صحبت کردند"، درباره عدم اشاعه هسته‌ای گفتگو کردند و "در این دیدگاه مشترک بودند که ایران هرگز نباید در موقعیتی قرار گیرد که اسرائیل را نابود کند". آنها به "معاملات اقتصادی هنگفتی" اشاره کردند که می‌تواند از روابط بهتر بین آمریکا و روسیه ناشی شود. کرملین اعلام کرد که رهبران "به" فهرست مشابهی از موضوعات "اشاره کردند" (اگرچه به صراحت به ایران و اسرائیل اشاره نکرد) و "مسئولیت ویژه" دو کشور برای "امنیت و ثبات در جهان" را مورد تأکید قرار داد. همچنین به همکاری اقتصادی، به ویژه در زمینه انرژی اشاره کرد.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، گفت که منتظر شنیدن جزئیات است اما به نظر می‌رسد مایل به پذیرش این توافق است. او نمی‌خواهد پس از درگیری لفظی ماه گذشته خود با آقای ترامپ در کاخ سفید، دوباره به عنوان طرفی که صلح را رد می‌کند، معرفی شود. این امر باعث شد آمریکا به طور موقت جریان تسلیحات و اطلاعات به اوکراین را متوقف کند و پس از توافق دو کشور برای پیشنهاد آتش‌بس فوری ۳۰ روزه به روسیه، آن را بازگرداند.

آقای زلنسکی مدت‌هاست از توقف حملات متقابل به زیرساخت‌های انرژی حمایت کرده است، زیرا روسیه از پهپادها و موشک‌ها برای نابودی سیستماتیک شبکه برق اوکراین استفاده کرده است. اما اخیراً اوکراین حملات متقابل موفقی را با پهپادها علیه انبارهای سوخت و پالایشگاه‌های روسیه انجام داده است. و هفته گذشته نسخه جدیدی از موشک کروز نپتون خود را که در اصل یک سلاح ضد کشتی بود، با برد ۱۰۰۰ کیلومتر مستقر کرد. به نظر می‌رسد از آن برای منفجر کردن یک پالایشگاه نفت در Tuapse، حدود ۴۸۰ کیلومتر از خطوط مقدم، در ۱۴ مارس استفاده شده است. بنابراین، برای برخی در اوکراین، پذیرش آتش‌بس جزئی دشوار است. یک منبع اطلاعاتی می‌گوید: «ما پالایشگاه‌های نفت آنها را از بین می‌بریم و -هوپ- آنها می‌خواهند ما را ممنوع کنند. در همین حال، آنها به خزیدن به جلو روی زمین ادامه می‌دهند.»

این معامله با تمام محدودیت‌هایش، نمایشی از این است که چگونه تغییر سیاسی سریع می‌تواند یک میدان جنگ را دگرگون کند. دولت آقای ترامپ به جای وعده حمایت از اوکراین برای "تا زمانی که طول بکشد"، همانطور که جو بایدن انجام داده بود، اصرار دارد که جنگ طولانی مدت غیراخلاقی است و نگران خطر تشدید هسته‌ای است. رئیس جمهور از هزینه جنگ برای مالیات دهندگان آمریکایی انتقاد کرده است و از ارائه تضمین‌های امنیتی به اوکراین برای حمایت از توافق صلح خودداری کرده است. او به دنبال معامله‌ای برای بهره برداری مشترک از مواد معدنی اوکراین به عنوان "بازپرداخت" برای کمک‌های گذشته است.

به نظر می‌رسد آقای ترامپ مانند آقای پوتین، دنیایی را تصور می‌کند که به حوزه‌های نفوذ قدرت‌های بزرگ تقسیم شده است. این امر اروپایی‌های عصبی را بر آن داشته است تا برای کمک بیشتر به اوکراین و دفاع از خود تلاش کنند. کریستن میخال، نخست وزیر استونی، اندکی قبل از شروع تماس تلفنی روسای جمهور آمریکا و روسیه، در یک پست رسانه‌های اجتماعی اعلام کرد که استونی هزینه‌های دفاعی را به ۵ درصد تولید ناخالص داخلی افزایش خواهد داد. بریتانیا و فرانسه در حال رهبری تلاش‌ها برای ایجاد یک نیروی "اطمینان" هستند که به محض اجرایی شدن آتش‌بس پایدار در اوکراین مستقر می‌شود.

لهستان و سه کشور بالتیک در ۱۸ مارس اعلام کردند که از کنوانسیون اتاوا مبنی بر ممنوعیت مین‌های ضد نفر کناره‌گیری خواهند کرد. در همان زمان، پارلمان آلمان، بوندستاگ، رای به کاهش محدودیت‌های بدهی قانون اساسی برای هزینه‌های دفاعی و ایجاد یک صندوق ۵۰۰ میلیارد یورویی (۵۵۰ میلیارد دلار) برای زیرساخت‌ها داد. اقدام صلح‌جویانه آقای پوتین اروپایی‌ها را متقاعد نکرده است. آقای میخال در پست خود نوشت: «روسیه اهداف و جاه طلبی‌های امپریالیستی خود را تغییر نداده است. این یک تهدید واقعی برای اروپا و ناتو است.» ¦