چگونه روابط رو به رشد فرانسه با مراکش به بحران دیپلماتیک با الجزایر دامن زد
تلاش‌های فرانسه برای اخراج اتباع الجزایری که تهدید تلقی می‌شوند، باعث یک بن‌بست دیپلماتیک شده است، زیرا الجزایر از پذیرش مجدد آنها خودداری می‌کند. در حالی که به نظر می‌رسد تنش‌ها بر مهاجرت متمرکز است، عامل اصلی این اختلاف، اتحاد رو به رشد فرانسه با مراکش، رقیب منطقه‌ای الجزایر، است.
این وضعیت پس از یک حمله مرگبار با چاقو در اواخر فوریه که ظاهراً توسط یک شهروند الجزایری انجام شد، تشدید شد. در پاسخ، دولت فرانسه هفته گذشته لیستی از افراد تبعیدی احتمالی را به الجزیره فرستاد. با این حال، علی‌رغم تلاش مقامات فرانسوی برای تبعید مظنون اصلی 14 بار، او همچنان در فرانسه است زیرا الجزایر همچنان از ورود مجدد او جلوگیری می‌کند.
برونو رتایو، وزیر کشور فرانسه، با اعلام "پاسخ تدریجی" به این امتناع، اشاره کرد که این بار پاریس تصمیم الجزیره را سبک نخواهد گرفت. به گزارش روزنامه فرانسوی لو پاریزین، لیست تبعیدی‌ها شامل حداقل 60 الجزایری بود.
ماه گذشته، فرانسوا بایرو، نخست وزیر فرانسه، به الجزایر هشدار داد که اگر به عدم همکاری ادامه دهد، پاریس باید خروج از توافقنامه 1968 با الجزایر را در نظر بگیرد که مهاجرت الجزایری‌ها به فرانسه را تسهیل می‌کند.
در پاسخ، وزارت امور خارجه الجزایر با صدور بیانیه‌ای، فرانسه را به نقض توافقات دیپلماتیک موجود متهم کرد و اعلام کرد که عمداً هرگونه درخواست از پاریس را نادیده خواهد گرفت.
پس از یک قرن اشغال فرانسه، الجزایر پس از یک جنگ وحشیانه به استقلال رسید. حتی اکنون، روابط فرانسه و الجزایر بی‌ثبات باقی مانده است و اختلاف دیپلماتیک کنونی بر تنش‌های دیرینه تأکید می‌کند.
روابط رو به رشد فرانسه با مراکش
الجزایر مدت‌هاست که به روابط گرم و صمیمی فرانسه با رقیب خود، مراکش، با سوء ظن نگریسته است. رزمایش‌های نظامی فرانسوی-مراکشی برنامه‌ریزی شده در سپتامبر امسال، تنش‌ها را بیش از پیش تشدید کرده است.
این رزمایش‌ها که "شرقی 2025" نام دارد، قرار است در نزدیکی مرز جنوب غربی الجزایر با مراکش، در الرشیدیه، شهری در منطقه اطلس بزرگ مراکش، برگزار شود. در پاسخ، الجزایر استپان روماتت، فرستاده فرانسه به الجزیره را احضار کرد و رسماً به این عملیات اعتراض کرد و آن را "تشدید نظامی غیرموجه" و "تحریک‌آمیز" خواند که می‌تواند باعث بحران شود.
لونز ماگرامان، دبیرکل وزارت امور خارجه الجزایر، اظهار داشت: "این اقدام تنش‌ها بین دو کشور را به سطح جدیدی از شدت خواهد رساند."
با این حال، این گسست ماه‌هاست که به دلیل عوامل متعدد در حال شکل‌گیری است. ناامیدی روزافزون الجزایر را می‌توان به سفر امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه به مراکش در اکتبر سال گذشته ردیابی کرد که در طی آن حاکمیت رباط بر سرزمین‌های مورد مناقشه صحرای غربی را تأیید کرد. فرانسه پیش از این برای دهه‌ها بی‌طرفی خود را در این زمینه حفظ کرده بود.
مکرون در دیدار خود با محمد ششم، پادشاه مراکش، مستقیماً حمایت خود را تکرار کرد. اگرچه رباط نزدیک به 80 درصد از این سرزمین را کنترل می‌کند، اما سازمان ملل متحد آن را به عنوان "خودگردان" طبقه‌بندی کرده و از سال 1991 با هدف ترتیب دادن همه‌پرسی، یک مأموریت حافظ صلح در آنجا حفظ کرده است.
ادلن مدی، روزنامه‌نگار الجزایری، در آن زمان به رادیو بین‌المللی فرانسه گفت: "فرانسه روابط خود را با الجزایر به شکلی نسبتاً بی‌رحمانه و تماشایی قربانی می‌کند و ما وارد مرحله جدیدی از بحران خواهیم شد که طولانی‌تر از بحران‌های دیگر خواهد بود."
الجزایر که در سال 2021 روابط دیپلماتیک خود را با مراکش قطع کرد، از جبهه پولیساریو، یک جنبش جدایی‌طلب که درگیر درگیری با مراکش بر سر صحرای غربی است، حمایت می‌کند. این منطقه - که تا سال 1975 توسط اسپانیا اشغال شده بود، زمانی که مراکش ادعای مالکیت آن را کرد - غنی از منابع است اما جمعیت کمی دارد. تصمیم فرانسه برای حمایت از رباط به ویژه با توجه به تاریخ استعماری آن در شمال آفریقا و نقش آن، همراه با اسپانیا، در شکل دادن به مرزهای پس از استعمار مراکش، الجزایر و موریتانی، اهمیت ویژه‌ای دارد.
فرانسه و مراکش با امضای توافق‌نامه‌هایی به ارزش تقریبی 10 میلیارد یورو در جریان سفر مکرون، روابط خود را بیش از پیش تثبیت کردند. از آن زمان، الجزایر به طور فعال از نفوذ فرانسه فاصله گرفته و در عین حال به دنبال منزوی کردن مراکش، ایجاد اتحادهای جدیدی با مصر، لیبی، سودان و سایر کشورهایی است که همسویی نزدیکی با مراکش ندارند.
در نتیجه، احتمالاً این اختلاف مهاجرتی منجر به یک بن‌بست دیپلماتیک خواهد شد.
مسئله مهاجرت و سیاست فرانسه
دولت فرانسه فراتر از تنش‌ها با الجزایر، برای مدیریت موثر مسائل مهاجرت نیز تلاش کرده است. تنها حدود 10 درصد از دستورات اخراج صادر شده توسط مقامات فرانسوی به دلیل اختلافات دیپلماتیک با کشورهای میزبان مختلف منجر به اخراج واقعی می‌شود.
اکنون، با افزایش تنش‌ها، نخست وزیر فرانسه، بایرو، خواستار بازنگری در توافق‌نامه‌های مهاجرتی چند دهه‌ای شده است که به الجزایری‌ها در فرانسه وضعیت ویژه‌ای اعطا می‌کند.
رتایو، در تلاش خود برای رهبری حزب راست میانه Les Republicains، از نادیده گرفتن این موضوع خودداری می‌کند و آن را به‌عنوان مسئله "امنیت مردم فرانسه" ذکر می‌کند، حتی اگر مکرون اخیراً از وزرای خود خواسته است که از لحن تند خود بکاهند.
پاریس نمی‌تواند تنش‌های طولانی‌مدت با الجزیره را تحمل کند، زیرا الجزایری‌ها بزرگترین دیاسپورا در فرانسه را تشکیل می‌دهند - که حداقل 1.6 میلیون نفر جمعیت دارند - و نفوذ سیاسی قابل توجهی دارند. در مقایسه، تقریباً 1.06 میلیون مراکشی در فرانسه اقامت دارند.
پیامدهای گسترده‌تر
آناس مزور، روزنامه‌نگار مستقر در رباط، در مورد پیامدهای گسترده‌تر بن‌بست دیپلماتیک الجزایر و فرانسه به المانیتور گفت که روابط اتحادیه اروپا عمدتاً بر اساس توافقات دوجانبه بین اتحادیه اروپا و هر کشور منفرد است. بنابراین، اختلاف فرانسه با الجزایر نباید مستقیماً بر روابط بقیه شمال آفریقا با بروکسل تأثیر بگذارد.
با این حال، مزور تأکید کرد که مسائل کنونی فراتر از مهاجرت است. آنها به توافقنامه 1968 مرتبط هستند که به شهروندان هر دو کشور امتیازات اقامتی ویژه می‌دهد.
مزوور در مورد بحران دیپلماتیک جدی‌تر مربوط به مانورهای نظامی فرانسه و مراکش هشدار داد که "ممکن است پیامدهایی برای روابط الجزایر با اتحادیه اروپا در مورد همکاری امنیتی و مبارزه با تروریسم داشته باشد." او خاطرنشان کرد که فرانسه مدت‌هاست تلاش کرده است تا تعادلی بین الجزایر و مراکش حفظ کند، اما در ماه اکتبر زمانی که مکرون در پارلمان مراکش سخنرانی کرد، از خط جدیدی عبور کرد.
به گفته مزور، فرانسه منافع اقتصادی و امنیتی خود را بیشتر با مراکش مرتبط می‌داند تا الجزایر، به ویژه اینکه مراکش حضور مالی و بانکی خود را در سراسر آفریقا گسترش داده و اهمیت خود را به عنوان متحد فرانسه افزایش داده است.
در همین حال، بوراک جان چلیک، تحلیلگر سیاسی مستقر در استانبول، به المانیتور گفت که بحران الجزایر و فرانسه فراتر از یک موضوع دوجانبه است - این پتانسیل را دارد که بر محاسبات استراتژیک اروپا در شمال آفریقا تأثیر بگذارد. وی گفت: "در حالی که فرانسه به دنبال حفظ روابط تاریخی خود با مستعمرات سابق خود است، الجزایر در حال برداشتن گام‌هایی برای قطع کامل این ارتباطات است." این تغییر می‌تواند پیامدهای قابل توجهی برای امنیت انرژی، سیاست‌های مهاجرت و نفوذ منطقه‌ای اروپا داشته باشد.
چلیک به نقش حیاتی الجزایر در تأمین انرژی اروپا، به‌ویژه با توجه به تلاش اروپا برای کاهش وابستگی خود به گاز روسیه در پی جنگ روسیه و اوکراین، اشاره کرد. وی هشدار داد که تنش‌های دیپلماتیک با فرانسه می‌تواند "اتحادیه اروپا را مجبور به تجدیدنظر در سیاست‌های انرژی خود در شمال آفریقا کند." الجزایر ممکن است از منابع انرژی خود علیه فرانسه با محدود کردن صادرات گاز یا افزایش قیمت‌ها استفاده کند.
در چنین سناریویی، اروپا می‌تواند برای منابع انرژی جایگزین به مراکش و تونس روی بیاورد، اما "احتمالاً این کشورها نمی‌توانند به طور کامل جایگزین الجزایر در کوتاه مدت شوند."
از نظر ژئوپلیتیکی، چلیک پیشنهاد کرد که اگر الجزایر بیشتر از غرب بیگانه شود، ممکن است به چین نگاه کند. الجزایر در حال حاضر روابط نظامی خود را با روسیه و مشارکت‌های اقتصادی خود را با چین تقویت کرده است. وی استدلال کرد که اگر تنش‌ها با فرانسه به افزایش خود ادامه دهند، "چشم‌انداز ژئوپلیتیکی در شمال آفریقا می‌تواند به طور چشمگیری تغییر کند."