شرکت ASML در موقعیت رشک‌برانگیزی قرار دارد. این شرکت هلندی تنها تولیدکننده تجهیزاتی است که می‌تواند با اطمینان پیشرفته‌ترین نیمه‌هادی‌ها را حکاکی کند؛ کاری که برای همه چیز از شتاب‌دهنده‌های هوش مصنوعی (AI) گرفته تا تراشه‌های گوشی‌های هوشمند لازم است. حتی برای پردازنده‌های کمتر پیچیده - از نوعی که در خودروها و ماشین‌های لباسشویی یافت می‌شود - دستگاه‌های این شرکت بیش از ۹۰ درصد فروش جهانی را به خود اختصاص می‌دهند. هیچ رقیبی به گرد پای آن نمی‌رسد.
با این حال، سلطه این شرکت آن را از مشکلات مصون نداشته است. آمریکا در تلاش برای خنثی کردن جاه‌طلبی‌های هوش مصنوعی چین، ASML را از فروش پیشرفته‌ترین تجهیزات خود به شرکت‌های چینی منع کرده است. تقاضا برای ابزارهای پایه‌ای‌تر ASML نیز کاهش یافته است. این شرکت مجبور شد در ماه اکتبر پیش‌بینی فروش خود برای سال ۲۰۲۵ را کاهش دهد که باعث شد قیمت سهامش یک‌پنجم کاهش یابد. با این وجود، کریستوف فوکه، رئیس ASML، در مصاحبه اخیر خود با اکونومیست، لحنی خوش‌بینانه داشت - و سیاست‌گذاران اروپایی را هدف قرار داد.
ASML با مشکلات تجاری در چندین جبهه روبروست. ظرفیت مازاد چین باعث ایجاد مازاد تراشه شده و تقاضا برای ماشین‌های پایه‌ای‌تر آن را در جاهای دیگر کاهش داده است. در همین حال، جدیدترین و پیشرفته‌ترین ماشین‌های فرابنفش شدید (EUV) این شرکت که هر کدام بیش از ۳۵۰ میلیون دلار قیمت دارند، با واکنش‌های متفاوتی از سوی تراشه‌سازان مواجه شده‌اند. این ابزار قدرت پردازش را در مناطق کوچکتر و کوچکتر فشرده می‌کند، که برای ساخت تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی ضروری است. با این حال، همه مشتریان متقاعد نشده‌اند که این دقت، قیمت را توجیه می‌کند. به گفته SemiAnalysis، یک شرکت تحقیقاتی، نتایج مشابه را می‌توان با استفاده از ابزارهای قدیمی‌تر نیز به دست آورد، البته با فرآیند تولیدی پیچیده‌تر.
بازار چنین تجهیزاتی ذاتاً محدود است. تنها تعداد انگشت‌شماری از شرکت‌ها دانش فنی و قدرت هزینه لازم برای استقرار آن را دارند. اگرچه TSMC، یک تراشه‌ساز تایوانی و بزرگترین مشتری ASML، در حال پیشبرد کارخانه‌های جدید آمریکایی و تایوانی خود است، اینتل و سامسونگ اخیراً به دلیل مشکلات مالی، هزینه‌های سرمایه‌ای خود را کاهش داده‌اند. با این حال، آقای فوکه نسبت به چشم‌انداز تجاری ASML خوش‌بین است. او انتظار دارد پیشرفت‌های هوش مصنوعی، تراشه‌سازان را به استفاده از جدیدترین ماشین‌های EUV ترغیب کند.
آنچه او را بیشتر نگران می‌کند، ژئوپلیتیک است. فشار بر ASML از سال ۲۰۱۹ آغاز شد، زمانی که دولت هلند به اصرار آمریکا، این شرکت را از صادرات ماشین‌های پیشرفته EUV خود به چین منع کرد. محدودیت‌های گسترده‌تر که توسط مقامات آمریکایی و هلندی اعمال شد، متعاقباً به برخی ماشین‌های قدیمی‌تر فرابنفش عمیق نیز گسترش یافت. آقای فوکه می‌گوید حتی در دوران بایدن نیز منطق محدودیت‌ها همیشه روشن نبود. دوره دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ تهدید کنترل‌های شدیدتر و تقریباً تضمین عدم قطعیت بیشتر را به همراه دارد. در نتیجه، برنامه‌ریزی برای ASML بسیار دشوارتر شده است.
از این رو، آقای فوکه معتقد است که سیاستمداران و سیاست‌گذاران اروپایی باید برای کمک به شرکتش بیشتر تلاش کنند. ASML با دفتر مرکزی خود در حومه آیندهوون، تنها شرکت اروپایی است که تقریباً در یک صنعت حیاتی انحصار دارد و این امر آن را از نظر استراتژیک مهم می‌کند. آقای فوکه با اشاره به تمایل دولت هلند به پیروی از آمریکا در مورد ممنوعیت‌های صادراتی، می‌گوید که اروپا باید «خودش تصمیم بگیرد که چه می‌خواهد» و «نباید تحت دیکته هیچ‌کس دیگری باشد». او دوست دارد مقامات قاره اروپا با قدرت بیشتری از شرکت‌های پیشرو در جهان خود حمایت کنند. او هشدار می‌دهد که اگر آن‌ها این کار را نکنند، چنین شرکت‌هایی ممکن است نخواهند در اروپا بمانند.
در واقعیت، اوضاع باید بسیار بدتر شود تا ASML حتی به فکر ترک اروپا بیفتد. زنجیره تأمین فوق‌العاده پیچیده این شرکت عمدتاً در اروپا واقع شده است. و اگر ASML جابجا هم می‌شد، باز هم مشمول کنترل‌های گسترده صادراتی آمریکا قرار می‌گرفت، زیرا به فناوری Cymer، یک شرکت تابعه در سن دیگو، متکی است. با این حال، تهدیدهای آقای فوکه میزان ناامیدی او را نشان می‌دهد.
او هشدار می‌دهد که اگر دولت‌ها «در برخی تصمیمات زیاده‌روی کنند»، عواقب آن می‌تواند بسیار فراتر از هر شرکت منفردی گسترش یابد. آنچه صنعت نیمه‌هادی با هم ایجاد کرده است «یک معجزه» است که در نهایت بر پایه «زنجیره اعتماد» ظریفی بنا شده است که شامل تخصص عمیق و همکاری است. این زنجیره اکنون تحت فشار است؛ آقای فوکه هشدار می‌دهد که اگر این زنجیره شکسته شود، «می‌تواند برخی از چیزهایی را که امروز برای ما بسیار خارق‌العاده است، در معرض خطر قرار دهد». شاید اینطور باشد. اما سیاست‌گذاران در اروپا مشکلات زیادی دارند که باید با آن‌ها مقابله کنند و رفاه ASML در انتهای فهرست اولویت‌های آن‌ها قرار دارد. ¦