وسواس چندساله دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، برای تصاحب گرینلند، این هفته با اعزام هیئتی بلندپایه از مقامات ارشد آمریکایی به این جزیره، با واکنش شدید و تازهای روبرو شد؛ آن هم در حالی که گرینلند به صراحت اعلام کرده بود که از آنها استقبال نمیکند.
پس از روزها تنش شدید بین واشنگتن و گرینلند، جی.دی. ونس، معاون رئیسجمهور، اوشا ونس، همسر معاون رئیسجمهور، مایک والتز، مشاور امنیت ملی، کریس رایت، وزیر انرژی، و سناتور جمهوریخواه مایک لی روز جمعه وارد این جزیره شدند تا از تنها پایگاه نظامی آمریکا در آنجا، موسوم به پایگاه فضایی پیتوفیک، بازدید کنند.
ربکا پینکوس، مدیر مؤسسه قطبی در مرکز ویلسون، گفت: «این یک بازدید بسیار سطح بالا است. این نشان میدهد که گرینلند در صدر دستور کار سیاستگذاری قرار دارد.»
اما هر چقدر هم که ترامپ مشتاق تصاحب گرینلند باشد، رهبران سیاسی آن بارها تأکید کردهاند که این جزیره - که قلمرویی نیمهخودمختار متعلق به دانمارک است - فروشی نیست. این اصطکاک این هفته با ابراز نارضایتی گرینلندیها از خبر این سفر به کانون توجه تبدیل شد. موته بورپ اگده، نخستوزیر مستعفی این جزیره، گفت که حضور والتز در این هیئت ثابت میکند که این سفر «یک بازدید بیضرر توسط همسر یک سیاستمدار» نیست.
اگده در مصاحبه با روزنامه گرینلندی سر میتسیاق گفت: «چون مشاور امنیت ملی در گرینلند چه کار میکند؟ تنها هدف، نمایش قدرت به ماست و این سیگنال را نباید اشتباه گرفت.»
در نهایت، برنامه سفر روز جمعه نسخهای به شدت کاهشیافته از طرح اولیه کاخ سفید است که نشاندهنده عقبنشینی شدید این جزیره در برابر تلاشهای تهاجمی فزاینده دولت ترامپ برای تصاحب این قلمروِ دارای موقعیت استراتژیک و غنی از مواد معدنی است.
در ابتدا، معاون رئیسجمهور ونس در هیئت آمریکایی حضور نداشت. این هیئت قرار بود از «مکانهای تاریخی بازدید کند» و «درباره میراث گرینلندی بیاموزد»، از جمله حضور در مسابقه ملی سورتمهرانی با سگ گرینلند. سپس پس از آنکه ونس اعلام کرد او نیز به این سفر خواهد پیوست - اعلانی که مخالفتها را برانگیخت و او را به بلندپایهترین مقام آمریکایی تبدیل کرد که تاکنون به این جزیره سفر کرده است - مقامات آمریکایی روز چهارشنبه تغییر برنامه را تأیید کردند که سفر سه روزه را به یک بازدید یک روزه تنها از پیتوفیک کوتاه میکرد.
این اقدام مورد استقبال لارس لوکه راسموسن، وزیر امور خارجه دانمارک، قرار گرفت. او اشاره کرد که این نشانه «کاهش تنش» از سوی واشنگتن است.
او به شبکه تلویزیونی دانمارکی DR گفت: «من در واقع فکر میکنم بسیار مثبت است که آمریکاییها بازدید خود از جامعه گرینلند را لغو میکنند. در عوض، آنها از پایگاه خودشان، پیتوفیک، بازدید خواهند کرد و ما هیچ مخالفتی با آن نداریم.»
با این حال، حتی با این تغییر در برنامهها، به نظر میرسد ترامپ تنها در حال افزایش کارزار فشار لفظی خود علیه این جزیره است.
ترامپ این هفته در دفتر بیضی شکل به خبرنگاران گفت: «ما تا جایی که لازم باشد پیش خواهیم رفت. ما به گرینلند نیاز داریم. خواهیم دید چه میشود. اما اگر گرینلند را نداشته باشیم، نمیتوانیم امنیت بینالمللی بزرگی داشته باشیم.»
و این فقط گرینلند و دانمارک نیستند که اظهارات رئیسجمهور آمریکا را جدی میگیرند. روز پنجشنبه، ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، گفت که تلقی کردن تهدیدات ترامپ در مورد گرینلند به عنوان «حرف پوچ» یک «اشتباه عمیق» خواهد بود.
او گفت: «ایالات متحده برنامههای جدی در مورد گرینلند دارد. این برنامهها ریشههای تاریخی طولانی دارند، همانطور که همین الان اشاره کردم، و واضح است که ایالات متحده به طور مداوم منافع ژئواستراتژیک، نظامی-سیاسی و اقتصادی خود را در قطب شمال دنبال خواهد کرد.»
در واقع، دولت ترامپ اولین دولت آمریکا نیست که چشم به گرینلند دوخته است. این جزیره به دلیل موقعیت استراتژیک خود در قطب شمال و منابع طبیعیاش حداقل از دهه ۱۸۶۰ در ذهن مقامات آمریکایی بوده است، اگرچه هیچکس رویکردی به این اندازه تقابلی برای تصاحب این جزیره بر خلاف میل آن اتخاذ نکرده است. ترامپ پیش از این از رد احتمال توسل به نیروی نظامی برای به دست آوردن گرینلند خودداری کرده بود.
مالته هومپرت، بنیانگذار مؤسسه قطب شمال، گفت: «یک حقیقت اساسی در مورد چرایی اهمیت یافتن گرینلند [و] قطب شمال وجود دارد - زیرا یخ در حال ذوب شدن است، منابعی در آنجا وجود دارد. منطقهای که قبلاً غیرقابل دسترس بود، اکنون به اصطلاح به زمین بازی سیاست قدرتهای بزرگ تبدیل شده است.»
بخش عمدهای از علاقه آمریکا به منابع طبیعی گرینلند حول محور مواد معدنی حیاتی و عناصر خاکی کمیاب متمرکز شده است که در اقدامات آشفته سیاست خارجی ترامپ در چند ماه اول ریاست جمهوریاش نقش پررنگی داشتهاند.
قانونگذاران آمریکایی به طور خاص بر پتانسیل گرینلند برای عناصر خاکی کمیاب - مجموعهای از ۱۷ عنصر که در واقع آنقدرها هم کمیاب نیستند اما زیربنای فناوریهایی از جتهای جنگنده F-35 لاکهید مارتین گرفته تا توربینهای بادی هستند - تمرکز کردهاند. چین بر زنجیرههای تأمین فرآوری و پالایش بسیاری از مواد معدنی حیاتی جهان، به ویژه عناصر خاکی کمیاب، تسلط دارد؛ سلطهای که واشنگتن را نگران کرده و رقابتی را برای متنوعسازی و رهایی از چنگ پکن برانگیخته است.
سناتور جمهوریخواه تد کروز در ماه فوریه گفت: «گرینلند بر ذخایر عظیم عناصر خاکی کمیاب قرار دارد. اگر ایالات متحده به منابع گرینلند دسترسی پیدا کند، میتواند به طور قابل توجهی وابستگی ما به تأمینکنندگان خارجی، به ویژه چین را که در حال حاضر تقریباً انحصار بازار خاکهای کمیاب را در اختیار دارد، کاهش دهد.»
اما بهرهبرداری از منابع طبیعی گرینلند به این سادگی نخواهد بود، حتی اگر دولت ترامپ و این جزیره به نوعی توافق دست یابند. طبق گزارش بلومبرگ، گرچه گرینلند دارای ذخایر عناصر خاکی کمیاب است، اما این ذخایر کوچکتر از ذخایر موجود در چین، برزیل، ویتنام، هند، استرالیا و حتی ایالات متحده هستند.
موقعیت گرینلند در قطب شمال نیز هرگونه تلاش برای استخراج معدن را که خود فرآیندی پرهزینه و طولانی است، پیچیده میکند و مشخص نیست که آیا صرفه اقتصادی چنین عملیاتی وجود خواهد داشت یا خیر.
مورگان بازیلیان، مدیر مؤسسه پین در دانشکده معادن کلرادو، گفت: «ایجاد یک بخش معدنکاری پایدار در هر کجا یک فرآیند ده ساله است و گرینلند، البته، با این دشواری مضاعف روبروست که در قطب شمال قرار دارد» که استخراج معدن را چالشبرانگیزتر میکند.
استخراج معدن تنها یک تکه از پازل است؛ مهندسی زنجیرههای تأمین جدید مستلزم طیف وسیعی از قابلیتهای پالایش و فرآوری است. بازیلیان گفت: «حتی اگر استخراج معدن صورت گیرد، باز هم مسئله فرآوری مطرح میشود.»
در بحبوحه تهدیدات ترامپ، قانونگذاران گرینلند روز پنجشنبه برای تشکیل یک دولت ائتلافی جدید به توافق رسیدند که با توافقی در روز جمعه رسمیت خواهد یافت. این جزیره همچنین روز جمعه شاهد سوگند یاد کردن نخستوزیر جدید راست میانه خود، ینس-فردریک نیلسن، بود که خواستار وحدت سیاسی شد.
نیلسن گفت: «در زمانی که ما به عنوان یک ملت تحت فشار هستیم، باید در کنار هم بایستیم.»