خلاصه
- هدف از مذاکرات، رسیدگی به برنامه هسته‌ای تهران در بحبوحه افزایش تنش‌ها در خاورمیانه است.
- ایران نسبت به چشم‌انداز دستیابی به توافق تردید دارد و از تهدیدهای نظامی ترامپ نگران است.
- برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران علیرغم تحریم‌های آمریکا پیشرفت کرده است.
- نفوذ منطقه‌ای تهران از زمان آغاز جنگ اسرائیل و حماس در سال ۱۴۰۲ کاهش یافته است.
دبی، ۲۳ فروردین (رویترز) - ایران و ایالات متحده روز شنبه در عمان مذاکرات سطح بالایی را با هدف آغاز مجدد مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای رو به پیشرفت سریع تهران برگزار خواهند کرد، در حالی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، تهدید به اقدام نظامی در صورت عدم دستیابی به توافق کرده است.
رسانه‌های ایران اعلام کردند که هیئت‌های ایرانی و آمریکایی وارد مسقط، پایتخت عمان شده‌اند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، ریاست هیئت ایرانی را بر عهده دارد، در حالی که مذاکرات از طرف آمریکا توسط استیو ویتکوف، فرستاده خاورمیانه ترامپ، انجام خواهد شد.
ایران با احتیاط وارد این مذاکرات شد و نسبت به اینکه آیا این مذاکرات می‌تواند به توافق منجر شود، تردید داشت و به ترامپ، که بارها تهدید کرده است در صورت عدم توقف برنامه غنی‌سازی اورانیوم رو به افزایش خود، ایران را بمباران خواهد کرد، مشکوک بود.
در حالی که هر دو طرف از احتمال پیشرفت‌هایی صحبت کرده‌اند، اما همچنان در مورد اختلافی که بیش از دو دهه است ادامه داشته، فاصله زیادی دارند و در مورد اینکه آیا این مذاکرات به صورت رو در رو، همانطور که ترامپ خواستار است، یا غیرمستقیم، همانطور که ایران می‌خواهد، برگزار خواهد شد یا خیر، توافق نکرده‌اند.
تلویزیون دولتی ایران ویدئویی را در وب سایت خود از دیدار عراقچی با بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان در مسقط، پیش از آغاز مذاکرات منتشر کرد.
رسانه‌های دولتی ایران گزارش دادند: «عراقچی در چارچوب مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، نکات و مواضع کلیدی تهران را به همتای عمانی خود ارائه داد تا به طرف آمریکایی منتقل شود.»
نشانه‌هایی از حرکت می‌تواند به کاهش تنش‌ها در منطقه‌ای که از سال ۱۴۰۲ با جنگ در غزه و لبنان، شلیک موشک بین ایران و اسرائیل، حملات حوثی‌ها به کشتیرانی در دریای سرخ و سرنگونی دولت در سوریه شعله‌ور شده است، کمک کند.
با این حال، شکست، ترس از یک آتش‌سوزی گسترده‌تر در سراسر منطقه‌ای که بخش عمده‌ای از نفت جهان را صادر می‌کند، تشدید می‌کند. تهران به کشورهای همسایه‌ای که دارای پایگاه‌های آمریکا هستند هشدار داده است که اگر در هرگونه حمله نظامی آمریکا به ایران دخالت داشته باشند، با "پیامدهای وخیم" مواجه خواهند شد.
عراقچی به تلویزیون ایران گفت: «اگر طرف مقابل (آمریکا) با موضع برابر وارد مذاکرات شود، شانس درک اولیه در مورد مذاکرات بیشتر وجود دارد.»
وی گفت اظهار نظر در مورد مدت زمان مذاکرات، اولین مذاکرات بین ایران و دولت ترامپ، از جمله اولین دوره ریاست جمهوری وی در سال‌های ۱۳۹۶-۱۴۰۰، خیلی زود است.
عراقچی گفت: «این اولین جلسه است و در آن بسیاری از مسائل اساسی و اولیه روشن خواهد شد، از جمله اینکه آیا اراده کافی در هر دو طرف وجود دارد یا خیر، سپس در مورد جدول زمانی تصمیم خواهیم گرفت.»
یک مقام ایرانی به رویترز گفت، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر معظم ایران، که در ساختار پیچیده قدرت جمهوری اسلامی حرف آخر را در مورد مسائل کلیدی کشور دارد، به عراقچی "اختیار کامل" برای مذاکرات داده است.
ایران مذاکره در مورد توانایی‌های دفاعی خود مانند برنامه موشکی بالستیک خود را رد کرده است.
اختلاف چندین دهه‌ای
ایران مدت‌هاست که به دنبال سلاح هسته‌ای نیست، اما کشورهای غربی و اسرائیل بر این باورند که این کشور مخفیانه در تلاش است تا ابزاری برای ساخت بمب اتمی توسعه دهد.
آنها می‌گویند غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران، منبع سوخت هسته‌ای، بسیار فراتر از نیازهای یک برنامه انرژی غیرنظامی است و ذخایری را در سطح خلوص شکافت‌پذیری نزدیک به سطح مورد نیاز در کلاهک‌های جنگی تولید کرده است.
ترامپ، که از بهمن ماه کارزار "فشار حداکثری" را بر تهران احیا کرده است، در سال ۱۳۹۷ در دوره اول ریاست جمهوری خود، توافق هسته‌ای سال ۱۳۹۴ بین ایران و شش قدرت جهانی را کنار گذاشت و تحریم‌های فلج‌کننده‌ای را بر جمهوری اسلامی اعمال کرد.
از آن زمان، برنامه هسته‌ای ایران جهش کرده است، از جمله غنی‌سازی اورانیوم تا خلوص شکافت‌پذیری ۶۰٪، یک گام فنی از سطوح مورد نیاز برای بمب.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، روز پنجشنبه گفت که امیدوار است این مذاکرات به صلح منجر شود و افزود: "ما بسیار واضح گفته‌ایم که ایران هرگز نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد، و من فکر می‌کنم این چیزی است که منجر به این دیدار شد."
اسرائیل، نزدیکترین متحد واشنگتن در خاورمیانه، که برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی برای موجودیت خود می‌داند، مدت‌هاست تهدید کرده است که اگر دیپلماسی نتواند جاه‌طلبی‌های هسته‌ای آن را مهار کند، به ایران حمله خواهد کرد.
نفوذ تهران در سراسر خاورمیانه طی ۱۸ ماه گذشته به شدت کاهش یافته است، به طوری که متحدان منطقه‌ای آن - معروف به "محور مقاومت" - از زمان آغاز جنگ حماس و اسرائیل در غزه و سقوط بشار اسد در سوریه در آذرماه، یا منحل شده‌اند یا به شدت آسیب دیده‌اند.
نوشته پریسا حافظی؛ ویرایش آنگوس مک‌داول، سوزان فنتون و مارک هاینریش