اکتساب جنگنده‌های جدید F-16 توسط ترکیه از ایالات متحده، با وجود توافق اصولی دو طرف، در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.
ترکیه پیشنهاد خود را برای F-16های جدید در سال ۲۰۲۰، پس از اخراج در سال ۲۰۱۹ از کنسرسیوم بین‌المللی تولید جنگنده‌های نسل بعدی F-35 به دلیل خرید سامانه‌های دفاع هوایی S-400 روسیه، ارائه کرد. کنگره ایالات متحده رسماً این معامله را در ژانویه ۲۰۲۴ پس از چراغ سبز ترکیه برای پیوستن سوئد به ناتو - یک هدف کلیدی سیاست خارجی برای دولت قبلی ایالات متحده در مواجهه با جنگ روسیه در اوکراین - تصویب کرد.
تنها چند هفته پس از پیروزی دور دوم دونالد ترامپ، یاشار گولر، وزیر دفاع ترکیه، در ۲۱ نوامبر اعلام کرد که آنکارا معامله ۲۳ میلیارد دلاری را که در ابتدا شامل ۴۰ فروند جنگنده جدید F-16 Block 70 و ۷۹ کیت مدرن‌سازی بود، کاهش داده و خاطرنشان کرد که آنکارا از خرید کیت‌ها منصرف شده است.
به گفته برخی تحلیلگران، چندین عامل از جمله نگرانی‌های مربوط به هزینه، گزینه‌های جایگزین مانند یوروفایتر تایفون و تنش‌های ادامه‌دار بر سر برنامه F-35، روند اکتساب F-16 توسط ترکیه را متوقف کرده است.
در حالی که برخی از مقامات ترکیه در حال بررسی گزینه‌های جدیدتر مانند F-35 هستند، F-16 به دلیل آشنایی و ادغام با سیستم‌های ترکیه، همچنان بخش مهمی از استراتژی دفاعی ترکیه است. آخرین معامله F-16 بین ترکیه و ایالات متحده در سال ۲۰۱۲ انجام شد. این کشور تقریباً ۲۵۰ فروند F-16 در زرادخانه فعلی خود دارد.
انتخاب‌های متعدد
مقامات ترکیه که المانیتور با آنها تماس گرفت، اظهار داشتند که تمایلی به بحث در مورد جزئیات دقیق مذاکرات تا زمان امضای توافق نهایی ندارند.
اما یک کارشناس صنایع دفاعی ترکیه که به شرط ناشناس ماندن با المانیتور صحبت کرد، استدلال کرد که برخی از تصمیم‌گیرندگان ترک احساس می‌کردند که آمریکایی‌ها ممکن است برای واحدهای جدید F-16 و احتمالاً کیت‌های مدرن‌سازی، هزینه گزافی از آنها دریافت کنند، بنابراین شروع به جستجوی جایگزین کردند. این منبع افزود که قیمت واحد برای یک فروند هواپیمای F-16 تقریباً ۸۰ میلیون دلار بوده است، اما بسته به موارد اضافی مانند موتورهای یدکی، رادارها و سلاح‌ها، اکنون می‌تواند به ۲۰۰ میلیون دلار نیز برسد.
یک جایگزین در قالب کنسرسیوم اروپایی آلمان، ایتالیا، اسپانیا و بریتانیا بود که یوروفایتر تایفون بسیار پیشرفته را تولید می‌کند، که اغلب در تمرینات هوایی از F-16 عملکرد بهتری دارد. مقامات ترکیه ماه گذشته اعلام کردند که آنکارا پیشنهاد قیمتی برای ۴۰ فروند جت یوروفایتر تایفون دریافت کرده است.
جایگزین دیگر، جت‌های نسل جدید F-35 است. ترکیه به دلیل خرید سامانه‌های S-400 تحت قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها (CAATSA) که در سال ۲۰۱۷ برای جلوگیری از معاملات دفاعی با روسیه تصویب شد، از خرید F-35 منع شد. حدود شش فروند F-35 متعلق به ترکیه در انبارهای ایالات متحده باقی مانده است و مشخص نیست که چه اتفاقی برای ۱.۷ میلیارد دلاری که آنکارا قبلاً به عنوان بخشی از خرید به واشنگتن پرداخت کرده است، خواهد افتاد.
هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، روز چهارشنبه گفت که نهادهای دفاعی و شرکت‌های خصوصی ترکیه به دنبال تهیه حدود ۲۰ میلیارد دلار قطعات یدکی برای F-16 از ایالات متحده هستند، اما تاکنون به دلیل CAATSA موفق به خرید آنها نشده‌اند.
در یک پیشرفت بالقوه، ترکیه و ایالات متحده توافق کردند که مذاکرات فنی برای رفع تحریم‌ها را در جریان دیدار فیدان با همتای آمریکایی خود، مارکو روبیو، در ۲۵ مارس آغاز کنند.
به گفته اوزگور اکشی، محقق دفاعی و بنیانگذار وب‌سایت خبری دفاعی TurDef، قبل از ورود مجدد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه، ترکیه دو گزینه داشت: اکتساب F-16های جدید تا اواخر دهه ۲۰۲۰، یا تلاش برای رفع تحریم‌های CAATSA و خرید جنگنده پنهان‌کار F-35 در نیمه اول دهه ۲۰۳۰.
اما پس از بازگشت ترامپ، که روابط شخصی نزدیکی با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه دارد، آنکارا شروع به تجدید نظر در پیشنهاد خود برای خرید ۴۰ فروند F-16 کرده است و F-35 را ترجیح می‌دهد.
اکشی به المانیتور گفت: «با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، F-35ها بار دیگر روی میز قرار گرفته‌اند، بنابراین برخی محافل در آنکارا با این ایده بازی می‌کنند که F-16ها یک نیاز مبرم نیستند.»
F-16: شاهین آشنا
با وجود تجدید نظرها در مورد برخی جزئیات، ترکیه به سختی می‌تواند از بسته F-16 که به عنوان «فالکون جنگنده» نیز شناخته می‌شود، چشم‌پوشی کند. در عوض، آنکارا ممکن است کاهش تعداد جت‌هایی را که خریداری می‌کند، به ۴۰ فروند F-16 جدید به همراه ۴۰ یوروفایتر تایفون در نظر بگیرد.
این مقام دفاعی به المانیتور گفت: «توساش تقریباً تمام F-16های موجود در نیروی هوایی ترکیه را تولید کرده است و ما تقریباً ۴۰ سال است که با آنها پرواز می‌کنیم.»
«ما تجربه زیادی در سرویس‌دهی به این هواپیما داریم. هر کارشناس لجستیکی به شما خواهد گفت که F-16 همچنان انتخاب خوبی است.»
عبدالله بکچی، مهندس و محقق صنایع دفاعی، گفت ترکیه و ایالات متحده می‌توانند به توافق متفاوتی بر سر F-16ها دست یابند و معامله فعلی ۲۳ میلیارد دلاری را کنار بگذارند. وی گفت ترکیه ممکن است به دنبال توافق جدیدی باشد که به طرف ترک اجازه دسترسی به کدهای منبع F-16 و برنامه پرواز عملیاتی را بدهد.
او گفت: «این امر امکان ادغام سلاح‌ها و سیستم‌های تولید داخل را فراهم می‌کند.»