تکنسینی در تأسیسات تبدیل اورانیوم در حوالی شهر اصفهان، ۳ فوریه ۲۰۰۷.
تکنسینی در تأسیسات تبدیل اورانیوم در حوالی شهر اصفهان، ۳ فوریه ۲۰۰۷.

ایران و اروپا؛ گفت‌وگو بر سر برنامه هسته‌ای در آستانه مهلت بازگشت تحریم‌ها

این گفت‌وگو در حالی انجام می‌شود که سه طرف اروپایی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ تهران (برجام) تهدید به فعال‌سازی مکانیسم "اسنپ‌بک" و بازگرداندن تحریم‌ها کرده‌اند.

ایران روز جمعه اعلام کرد که وزیر امور خارجه این کشور یک کنفرانس تلفنی با همتایان فرانسوی، آلمانی و بریتانیایی خود برگزار خواهد کرد تا از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد بر سر برنامه هسته‌ای تهران، تنها چند روز قبل از فرارسیدن مهلت، جلوگیری کند.

این گفت‌وگو که طبق گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، قرار است روز جمعه توسط عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، انجام شود، در حالی صورت می‌گیرد که سه طرف اروپایی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ تهران (برجام) تهدید کرده‌اند که تحریم‌ها را تحت مکانیسمی معروف به "اسنپ‌بک" (بازگشت سریع) دوباره اعمال خواهند کرد.

ایرنا همچنین گزارش داد که کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نیز به این گفت‌وگو خواهد پیوست.

نگرانی اروپایی‌ها از برنامه هسته‌ای ایران، که قبل از درگیری ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در ماه ژوئن و بمباران سایت‌های اتمی ایران، به غنی‌سازی اورانیوم نزدیک به سطح تسلیحاتی مشغول بود، پس از قطع کامل همکاری تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) افزایش یافته است.

این وضعیت، جامعه بین‌المللی را در مورد وسعت برنامه هسته‌ای ایران و وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی آن، که تنها یک گام فنی کوتاه تا سطح تسلیحاتی ۹۰ درصدی فاصله دارد، در تاریکی نگه داشته است.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در نشست سران بریکس
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در هفدهمین نشست سالانه سران بریکس در ریو دو ژانیرو، ۷ ژوئیه ۲۰۲۵.

ایران مدت‌هاست که اصرار دارد برنامه هسته‌ای این کشور صلح‌آمیز است، اگرچه این تنها کشور فاقد سلاح هسته‌ای است که اورانیوم را در این سطح غنی‌سازی می‌کند.

ایالات متحده، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دیگران ارزیابی می‌کنند که ایران تا سال ۲۰۰۳ برنامه تسلیحات هسته‌ای داشته است.

در نامه‌ای که در تاریخ ۸ اوت ارسال شد، سه کشور اروپایی به ایران هشدار دادند که در صورت عدم دستیابی تهران به "راه‌حلی رضایت‌بخش" برای مسائل هسته‌ای، به اعمال تحریم‌های "اسنپ‌بک" اقدام خواهند کرد.

این مهلت تا ۳۱ اوت تعیین شده است و زمان کمی برای ایران باقی می‌گذارد تا به توافقی با اروپایی‌ها دست یابد؛ اروپایی‌هایی که طی سال‌ها مذاکرات بی‌نتیجه، به ایران بی‌اعتمادتر شده‌اند.

رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در نشست شورای حکام در وین، ۲۳ ژوئن ۲۰۲۵.

بازگرداندن دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بخش کلیدی مذاکرات است. ایران، سازمان ملل متحد را بدون ارائه هیچ مدرکی، در بخشی از جنگ با اسرائیل مقصر دانسته است.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش‌های فصلی درباره برنامه هسته‌ای ایران منتشر می‌کند و توافق سال ۲۰۱۵ دسترسی بیشتری را برای پیگیری این برنامه فراهم کرده بود.

ایران همچنین رافائل گروسی، مدیر کل آژانس را تهدید به بازداشت در صورت سفر به ایران کرده است که این موضوع، مذاکرات را پیچیده‌تر می‌کند.

گروسی در حال بررسی نامزدی برای دبیر کلی سازمان ملل متحد است، موضوعی که تهران نیز در انتقادات خود از این دیپلمات آرژانتینی به آن اشاره کرده است.

در گزارش ایرنا هنگام اعلام این تماس، به مهلت تعیین‌شده اشاره‌ای نشده و به نظر می‌رسید که نگرانی‌های ایران محور اصلی بحث خواهد بود.

ایرنا به نقل از اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، نوشت که عراقچی "درباره لغو تحریم‌های غیرقانونی" و "نیاز طرف‌های درگیر به پاسخگویی در قبال حملات مجرمانه به تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران" گفت‌وگو خواهد کرد.

اختیار "اسنپ‌بک" در توافق هسته‌ای در ماه اکتبر منقضی می‌شود، که این امر نیز بر اروپایی‌ها فشار وارد می‌کند تا پیش از از دست دادن این توانایی، احتمالاً از آن به عنوان اهرم فشار در برابر ایران استفاده کنند.

تحت مکانیسم "اسنپ‌بک"، هر یک از طرفین توافق می‌توانند ایران را ناقض تعهدات خود اعلام کرده و تحریم‌ها را بازگردانند. پس از انقضای این اختیار، هرگونه تلاش برای اعمال تحریم‌ها ممکن است با وتوی اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل، یعنی چین و روسیه، مواجه شود؛ دو کشوری که در گذشته از ایران حمایت‌هایی کرده‌اند اما در درگیری ماه ژوئن بی‌طرف ماندند.