فرانسه، آلمان و بریتانیا روز پنجشنبه مکانیسم «بازگشت خودکار» سازمان ملل را برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران فعال کردند و اعلام کردند که تهران توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را نقض کرده است. این اقدام همزمان با بازگشت بازرسان سازمان ملل به ایران برای اولین بار از زمان حملات اسرائیل در ماه ژوئن به سایت‌های هسته‌ای آن صورت گرفت.
بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) وابسته به سازمان ملل، روز چهارشنبه بدون ماموریت مشخص و بدون اطلاع از اینکه آیا اجازه ورود به سایت‌های هسته‌ای را خواهند داشت یا خیر، وارد ایران شدند.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به نمایندگان مجلس گفت که تهران در مورد چگونگی ازسرگیری همکاری با این نهاد نظارتی به توافق نرسیده است.
ایران پس از عدم محکومیت حملات اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هسته‌ای این کشور در ماه ژوئن، همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به حالت تعلیق درآورد.
میزان خسارت وارده به تاسیسات هسته‌ای ایران در پی «جنگ ۱۲ روزه‌ای که اسرائیل آغاز کرد» مشخص نیست و ذخایر بزرگ اورانیوم غنی‌شده این کشور از آن زمان تاکنون مورد راستی‌آزمایی قرار نگرفته است.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آر‌اف‌آی گفت: «تاسیسات هسته‌ای ایران "خسارت عظیمی" متحمل شده‌اند».
موسسه علوم و امنیت بین‌المللی، یک گروه پژوهشی به سرپرستی دیوید آلبرایت، بازرس سابق هسته‌ای سازمان ملل، روز پنجشنبه اعلام کرد که یک تصویر ماهواره‌ای عملیات پاکسازی در یک سایت مرتبط با هسته‌ای در شمال ایران را نشان می‌دهد که احتمالا شواهد هرگونه توسعه سلاح هسته‌ای را از بین خواهد برد.
به گفته دیپلمات‌های اروپایی، فرانسه، بریتانیا و آلمان – که به عنوان گروه E3 یک سازوکار غیررسمی همکاری امنیتی دارند – برای تحت فشار قرار دادن ایران جهت همکاری با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از روز پنجشنبه فرآیند بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل را آغاز خواهند کرد.
پس از «دیدار با ایران در روز سه‌شنبه»، گروه E3 به این نتیجه رسید که ایران به تعهدات خود ذیل توافق ۲۰۱۵ پایبند نبوده است؛ توافقی که ایران در آن موافقت کرده بود بخش عمده‌ای از برنامه هسته‌ای خود را برچیند و تاسیسات خود را به روی بازرسی‌های گسترده‌تر بین‌المللی بگشاید.
در حالی که مهلت تحریم‌ها نزدیک می‌شود، ایران و اروپا مذاکرات هسته‌ای ژنو را برگزار می‌کنند.
مکانیسم بازگشت خودکار برای اعمال تحریم‌ها در کنار این «توافق هسته‌ای» قرار داده شده بود – توافقی که پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در ماه مه ۲۰۱۸ از آن، فروپاشید و پس از آن ایران با نقض تعهدات، غنی‌سازی اورانیوم را از سر گرفت.
هلوئیز فایه، پژوهشگر موسسه روابط بین‌الملل فرانسه، به آر‌اف‌آی گفت: «این مکانیسم به کشورهایی که هنوز از امضاکنندگان [توافق ۲۰۱۵] هستند، اجازه می‌دهد تا تحریم‌هایی را که توسط سازمان ملل لغو شده بودند، دوباره اعمال کنند.»
این مکانیسم نمی‌تواند با وتوی شورای امنیت سازمان ملل لغو شود، به این معنی که نه روسیه و نه چین نمی‌توانند به کمک ایران بیایند.
گروه E3 تا اواسط اکتبر مهلت دارد، زمانی که توانایی آنها برای فعال کردن این مکانیسم منقضی خواهد شد.
فایه گفت: «بنابراین اینها آخرین هفته‌ها برای کشورهای غربی است تا مکانیسم بازگشت خودکار را فعال کنند تا فشار اقتصادی بیشتری بر ایران وارد آورند.»
گروه E3 اواخر روز پنجشنبه نامه‌ای را به شورای امنیت سازمان ملل ارسال خواهد کرد، با هدف تحت فشار قرار دادن ایران برای ارائه تعهدات در طول ۳۰ روزی که طول می‌کشد تا مکانیسم بازگشت خودکار به مرحله اجرا درآید.