از زمان فروپاشی رژیم استبدادی بشار اسد در ماه دسامبر، ساکنان دمشق متوجه حضور جدیدی در خیابان‌ها در شب شده‌اند: چهره‌های مرموز با فلزیاب‌های چشمک‌زن.
در مناطق روستایی نیز، مردان با بیل و نقشه‌هایی که ادعا می‌کنند مکان‌های گنج‌های زیرزمینی را نشان می‌دهند، وارد زمین‌های کشاورزی خصوصی می‌شوند. سوری‌ها که از ترس حاکم در دوران اسد آزاد شده‌اند، اما همچنان فقر گسترده و میراث جنگ را تحمل می‌کنند، به تب طلا دچار شده‌اند.
ابو وائل، ۶۷ ساله، که خود را "شکارچی حرفه‌ای" گنج می‌داند، گفت: "تحت حکومت رژیم، غیرممکن بود که در شبی مهتابی برای شکار بیرون بروی" زیرا خطر دستگیری وجود داشت.
حالا، این وضعیت تغییر کرده است. خرده‌فروشان می‌گویند پیش از این نمی‌شد در سوریه فلزیاب خرید، اما امسال چندین فروشگاه در پایتخت کاملاً به این دستگاه‌ها اختصاص داده شده‌اند. آنها مدل‌هایی را می‌فروشند که تا ۱۰ هزار دلار قیمت دارند، و ویترین فروشگاه‌هایشان با تصاویری از پرچم سوریه، قطعات طلای خالص و مردانی که آخرین مدل‌های فلزیاب را به دست دارند، تزئین شده است.
یک خرده‌فروش گفت تعداد کمی از مردم برای دهه‌ها به طور مخفیانه به دنبال گنج بوده‌اند، اما پس از سقوط اسد، این تلاش‌ها به دلیل "انعطاف‌پذیری در خرید این دستگاه‌ها" افزایش یافته است. او نیز مانند اکثر افرادی که با آنها مصاحبه شد، به دلیل حساسیت موضوع، نخواست نامش فاش شود.
این خرده‌فروش گفت بسیاری از سوری‌ها به شدت به گنج‌های مدفون اعتقاد دارند زیرا "منطقه ما مهد بسیاری از تمدن‌ها است." او افزود، برخی از مشتریان گمان می‌کنند که اشیای قیمتی در زمین خود دارند، که معمولاً نتیجه افسانه‌های خانوادگی است که نسل به نسل منتقل شده است.
او گفت: "اما ما تعداد زیادی از مردم را داریم که این کار را به عنوان سرگرمی انجام می‌دهند. کسانی که به اردو می‌روند آن را یک سرگرمی مفرح می‌دانند. حتی دستگاه‌هایی برای کودکان ساخته شده است." او ادامه داد: "ما سایزهای کودکانه را به رنگ سبز و صورتی می‌فروشیم."
یک فروشنده دیگر گفت ده‌ها دستگاه فلزیاب را از فروشگاه کوچک خود در دمشق فروخته است، فروشگاهی که پوستری بزرگ از "دستگاه‌های تشخیص فلز و آب" را نمایش می‌دهد. داخل آن فلزیاب‌های دستی آلمانی، چینی و آمریکایی و همچنین دستگاه‌های سنگین و گران‌قیمت دوربرد وجود دارد. فروشندگان گفتند برخی از سوری‌ها حتی از کشورهای همسایه پرواز کرده‌اند تا به این شکار بپیوندند.
شکار گنج بخشی از روان‌شناسی سوری‌ها را به خود مشغول کرده که بخشی از آن به تاریخ غنی این کشور برمی‌گردد. برای نسل‌ها، سوری‌ها افسانه‌های گنج‌های مدفون، طلای باستانی و آثار بی‌ارزش باقی‌مانده از تمدن‌های کهن و مسافرانی که در مسیر جاده ابریشم یا زائرانی که به عربستان سعودی می‌رفتند را با هم تبادل کرده‌اند.
عمرو العظم، استاد سوری تاریخ و مردم‌شناسی خاورمیانه در دانشگاه شاونی استیت اوهایو، که پیش از جنگ در اداره آثار باستانی این کشور کار می‌کرد، گفت: "همه در منطقه ما خویشاوندی را می‌شناسند که زمانی در خانه خود حفاری می‌کرده و کوزه‌ای پر از طلا پیدا کرده است. این بخشی از اساطیر منطقه ماست."
اما در دوران رژیم اسد، چنین حفاری‌هایی غیرقانونی بود، ظاهراً برای حفاظت از اماکن میراثی. کسانی که جرأت حفاری داشتند، این کار را در تاریکی انجام می‌دادند و به کسی نمی‌گفتند.
هنگامی که پس از سقوط خاندان اسد، خلاء امنیتی شکل گرفت، سوری‌ها - که طبق گزارش سازمان ملل ۹۰ درصد آنها در فقر زندگی می‌کنند - به اماکن میراثی هجوم بردند تا آثار باستانی را به دست آورند و شروع به حفاری در حیاط خانه‌های خود و تخریب دیوارها برای یافتن ثروت‌های پنهان کردند.
العظم گفت: "جنگ در سوریه اقتصاد و معیشت مردم را نابود کرد، بنابراین مردم به دنبال منابع درآمد دیگری گشتند." او گفت، این مفهوم چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسید زیرا اکثر سوری‌ها "روی یک محوطه باستان‌شناسی، در همسایگی یک محوطه باستان‌شناسی، یا در فاصله پرتاب یک سنگ از یک محوطه باستان‌شناسی زندگی می‌کنند."
شایعه‌ای در دمشق پخش شد: گویا چند نفر گنج‌های باستانی را پیدا کرده و یک شبه ثروتمند شده‌اند - اگرچه تعداد مردان، مکان و نوع گنج در هر روایت متفاوت بود. کارشناسانی که فایننشال تایمز برای این مقاله با آنها صحبت کرد، این داستان را رد کردند و گفتند اگر طلایی پیدا شده باشد، احتمالاً از موزه‌ها یا خانه‌های نزدیکان رژیم اسد که عمارت‌های خود را با آثار باستانی زینت می‌دادند، غارت شده است.
تاکنون هیچ یافته‌ای تأیید نشده است. اما سوری‌ها از این شایعات به هیجان آمدند، به ویژه پس از سال‌ها تماشای رژیم و سربازانش که در هر کجا که می‌توانستند غارت می‌کردند.
یکی از اعضای دفتر رسانه‌ای دولت گفت که حفاری همچنان "از نظر فنی غیرقانونی" است. او گفت: "اما [دولت] چشم‌پوشی می‌کند زیرا قادر نیست همه را تعقیب کند و گشت‌ها را به همه مناطق بفرستد."
خرده‌فروشان در سراسر منطقه از فرصت فروش استفاده کرده‌اند، از جمله از طریق فیس‌بوک: یک فروشگاه در امارات متحده عربی که به طور خاص مشتریان سوری را هدف قرار داده، ارسال کالا را ارائه می‌دهد و فلزیاب‌هایی را وعده می‌دهد که ادعا می‌شود برای خاک سنگی و بازالتی سوریه مناسب هستند. دیگری فلزیابی را ارائه می‌دهد که رندر سه‌بعدی از اشیاء مدفون را نمایش می‌دهد و عمق را مشخص می‌کند.
یک مد اخیر، نسخه ضدآب برای کسانی است که برای یافتن طلا غواصی می‌کنند.
العظم گفت که شکارچیان اغلب مناطقی اطراف راه‌آهن حجاز — که در اوایل قرن بیستم فعال بود و دمشق را به مدینه در عربستان سعودی متصل می‌کرد — هدف قرار می‌دهند، با این باور که این منطقه پر از طلاست. او افزود، برخی معتقدند نیروهای عثمانی در حال عقب‌نشینی، که در سال ۱۹۱۷ توسط انگلیسی‌ها در اورشلیم شکست خوردند، صندوق‌های طلا را در مسیر شمال دفن کردند.
موزه‌های سوریه صدها هزار قطعه اثر و دست‌نوشته دارند، از جمله مجسمه‌های یونانی و نقاشی‌های دیواری قرن دوم. گزارش شده است که حدود ۳۰۰ هزار مورد در طول سال‌های خونین پس از شروع جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱ در مکان‌های مخفی پنهان شدند؛ در سال ۲۰۱۸، زمانی که جنگ کمتر شدید شده بود، برخی از آنها در موزه ملی به نمایش گذاشته شدند.
مشخص نیست چند اثر باستانی در طول جنگ که در سال ۲۰۱۱ آغاز شد، به سرقت رفته یا نابود شده است. کارشناسان آثار باستانی و سایت‌های خبری محلی ادعا می‌کنند که تاج‌های طلایی، صلیب‌ها و سکه‌های دزدیده شده، از طریق ترکیه به خانه‌های ثروتمندان بزرگ در سراسر جهان راه یافته‌اند.
ابو وائل گفت، چنین فروش‌های غیرقانونی و بین‌المللی آنلاین صورت نمی‌گیرد. اما فرصت‌طلبان اکنون از فرصت فروش "یافته‌های" خود استفاده کرده‌اند. العظم گفت: "بیشتر آنچه برای فروش عرضه می‌شود، در شبکه‌های اجتماعی یا از طریق دهان به دهان درباره سکه‌های طلای ادعایی عثمانی یا رومی، تقلبی است." او این سیل را به "تخیل بیش از حد فعال مردم" نسبت داد.
او گفت که دیگر اقلام احتمالاً کالاهای سرقتی بوده‌اند. او افزود: "قبلاً نمونه‌های واقعی از آثار باستانی مهم از نقاط مختلف سوریه به من پیشنهاد شده و دیده‌ام. این وضعیت پس از سقوط رژیم به شدت افزایش یافته و نتیجه خلاء امنیتی است که متاسفانه پس از سقوط رخ داد."
ابو وائل خطرات رفتن به صحرا در آنچه او "ماموریت‌های واقعی" شکار طلا می‌نامید را شرح داد، از جمله خطر حملات توسط مردم محلی که متوجه حفاری‌ها می‌شوند و شکارچیان طلا را تعقیب می‌کنند تا هر آنچه پیدا کرده‌اند را تصرف کنند.
در گوشی او ویدئوهایی از برخی کشفیات ارسال شده توسط دیگر شکارچیان که به دنبال خریدار هستند، وجود دارد: یکی باز کردن دقیق یک طومار عبری شکننده با حروف طلایی را نشان می‌دهد، که یادآور داستان‌های گنج‌های باستانی دفن شده در گورستان‌های یهودی است.
ابو وائل با صدایی آهسته در یک کافه شلوغ در دمشق گفت که پس از ۴۰ سال شکار گنج، می‌داند که ثروت به راحتی یافت نمی‌شود. او فروشندگان فلزیاب را متهم کرد که مردم را فریب می‌دهند تا پس‌انداز ناچیز خود را صرف رؤیایی واهی کنند.
ابو وائل گفت کسانی که به اصطلاح جادوگر نامیده می‌شوند - برجسته‌ترین آنها ملقب به شیخ قرمز - از مردم پول می‌گیرند تا علائم و طومارهای باستانی را "بخوانند" که ظاهراً به گنج منجر می‌شوند.
ابو وائل، که یک شکارچی باتجربه است، ۴۰ سال است که جستجو می‌کند و هرگز گنجی پیدا نکرده است. با این حال، یک بار نزدیک شد، او گفت: سال‌ها پیش، پس از رمزگشایی یک سری علائم برای هفته‌ها و حفاری در چندین مکان، به محل حفاری نهایی خود بازگشت و آن را زیر و رو شده یافت.
او گفت: "روستاییان به من گفتند گروهی از مردان در طول شب حفاری کرده و صندوقچه‌ای طلا پیدا کرده‌اند." او افزود: "اما شاید بهتر است: ما یک ضرب‌المثل داریم که می‌گوید، 'هر که طلا یابد، عقل از کف دهد'."