پس از آمریکا، چین بزرگترین توسعه‌دهنده داروهای جدید در جهان است و شرکت‌های آن در سال گذشته حدود یک سوم آزمایشات بالینی سیاره را انجام داده‌اند. این رقم از تنها ۵٪ در یک دهه پیش افزایش یافته است (به نمودار ۱ مراجعه کنید). این کشور همچنین در زمینه‌های حیاتی تحقیقاتی، مانند موارد مربوط به سرطان، به پیشگامان پیوسته است. سرمایه‌گذاران به این موضوع توجه کرده‌اند. سهام شرکت‌های بیوتکنولوژی چین در سال جاری ۱۱۰٪ افزایش یافته است که بیش از سه برابر همتایان آمریکایی آن‌هاست.
در بیشتر قرن گذشته، کشف دارو تحت سلطه شرکت‌های غربی بود که مجموعاً اغلب «غول‌های داروسازی» نامیده می‌شدند. اما دیگر اینطور نیست. این شرکت‌ها با برخی از شدیدترین «پایان انحصار حق اختراع» در تاریخ خود مواجه هستند، زیرا داروهایی که انتظار می‌رود طی شش سال آینده بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار درآمد کل ایجاد کنند، تا سال ۲۰۳۰ حمایت پتنت خود را از دست خواهند داد. برای پر کردن این شکاف، شرکت‌های بزرگ آمریکایی و اروپایی در حال جستجو در سراسر جهان برای مولکول‌های امیدوارکننده هستند و به طور فزاینده‌ای آن‌ها را در چین پیدا می‌کنند.
زمان‌بندی این مسئله ناخوشایند است. آمریکا می‌خواهد وابستگی خود به زنجیره‌های تأمین چینی را کاهش دهد، زیرا همچنان در یک جنگ تجاری قرار دارد که فقط به طور موقت متوقف شده است. دولت از قبل نگران تسلط چین بر مواد فعال دارویی، به عنوان مثال، است. و شایعاتی مبنی بر قصد کاخ سفید برای سرکوب صنعت داروسازی چین در جریان است، اگرچه تاکنون هیچ اتفاقی نیفتاده است. با این حال، وقتی نوبت به ایجاد نسل بعدی داروها می‌رسد، داروسازان آمریکایی و بیماران آن، احتمالاً بیشتر و نه کمتر، به نوآوری چین وابسته خواهند شد.
شواهد این امر در حال افزایش است. در ماه مه، فایزر (Pfizer)، بزرگترین داروساز آمریکا، موافقت کرد ۱.۲۵ میلیارد دلار هزینه به ۳SBio، یک شرکت بیوتکنولوژی چینی، برای حقوق تولید و فروش یک داروی تجربی سرطان در خارج از چین، در صورت تأیید، بپردازد. ماه بعد، گلاکسواسمیت‌کلاین (GlaxoSmithKline)، رقیب بریتانیایی، معامله‌ای ۵۰۰ میلیون دلاری با هنگروئی (Hengrui)، شرکت چینی دیگر، برای درمان بیماری ریوی و گزینه خرید ۱۱ داروی دیگر منعقد کرد که مجموعاً ممکن است تا ۱۲ میلیارد دلار ارزش داشته باشد، بسته به تحقق برخی اهداف. چنین معاملاتی دیگر استثنا نیستند. در نیمه اول سال جاری، تقریباً یک سوم تمام توافقات مجوز جهانی امضا شده توسط غول‌های داروسازی با شرکت‌های چینی بود - چهار برابر سهم سال ۲۰۲۱ (به نمودار ۲ مراجعه کنید).
تا همین اواخر، صنعت داروسازی چین بیشتر به دلیل تولید داروهای ژنریک، تأمین مواد اولیه و انجام آزمایشات برای شرکت‌های غربی شناخته شده بود. اما در طول دهه گذشته، این صنعت خود را بازسازی کرده است. فرآیندهای تأیید ساده‌تر شده‌اند، بررسی‌های اولویت‌دار برای داروهایی که بیماری‌های حیاتی را هدف قرار می‌دهند انجام شده و مقررات به استانداردهای بین‌المللی نزدیک‌تر شده‌اند. نیروی کار در سازمان تنظیم مقررات دارویی چین بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ چهار برابر شد و فهرست عقب‌افتاده ۲۰,۰۰۰ درخواست داروی جدید تنها در دو سال پاکسازی شد. زمان لازم برای دریافت تأییدیه آزمایش‌های انسانی از ۵۰۱ روز به ۸۷ روز کاهش یافت. و تولید داروهای جدید به شدت افزایش یافت. در سال ۲۰۱۵ چین تنها ۱۱ درمان را تأیید کرد که بیشتر آن‌ها وارداتی از غرب بودند. تا سال ۲۰۲۴ این رقم به ۹۳ افزایش یافت که ۴۲٪ آن‌ها در داخل کشور توسعه یافته بودند.
این اصلاحات با تلاش‌هایی برای بازگرداندن دانشجویان و متخصصانی که در خارج از کشور تحصیل یا کار کرده بودند، همراه شد. بسیاری از «مهاجران بازگشته به وطن» چین، همانطور که این افراد شناخته می‌شوند، با تجربه ساخت شرکت‌های بیوتکنولوژی و تعامل با سرمایه‌گذاران و تنظیم‌کنندگان بازگشتند. شور و اشتیاق کارآفرینی آن‌ها با قوانینی تقویت شد که جمع‌آوری سرمایه و فهرست شدن در بورس اوراق بهادار هنگ کنگ را آسان‌تر می‌کرد.
نشانه‌های اولیه موفقیت نیز به دنبال آن بود. در نوامبر ۲۰۱۹، شرکت بیوتکنولوژی چینی BeOne Medicines که قبلاً به نام BeiGene شناخته می‌شد، اولین شرکت محلی بود که تأییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، نهاد تنظیم‌کننده دارو در آمریکا، را برای یک داروی سرطان دریافت کرد. تأییدیه‌های بیشتری به دنبال آن آمد. اما لحظه بزرگ این بخش در سپتامبر گذشته فرا رسید، زمانی که یک داروی سرطان ریه که توسط شرکت بیوتکنولوژی کوچک چینی Akeso Bio توسعه یافته بود، در آزمایشات بالینی از داروی پرفروش کیترودا (Keytruda) از شرکت مرک (Merck) بهتر عمل کرد.
قرص قرمز در حال صعود
چه چیزی رشد سریع داروسازان چین را توضیح می‌دهد؟ دلیل اول مربوط به سرعت نوآوری آن‌ها برای تولید «مقلدان سریع» (fast followers) است که ایمنی یا نحوه تحویل داروهای موجود را بهبود می‌بخشند. از آنجا آن‌ها توانستند به داروهای «اولین در کلاس» (first-in-class) با اهداف جدید (مانند یک پروتئین یا ژنی مرتبط با بیماری) یا مکانیزم‌های جدید (که ممکن است عملکرد یک هدف را مسدود یا تقویت کند) روی بیاورند. به گفته تحقیقات منتشر شده در سال گذشته در نشریه علمی Nature Reviews Drug Discovery توسط ژیمنگ چن (Zimeng Chen) از دانشگاه چینهوا (Tsinghua University) در پکن و تیمش، درمان‌های مقلد سریع و اولین در کلاس اکنون بیش از ۴۰٪ از خط تولید صنعت را تشکیل می‌دهند. وانگ شینگلی (Wang Xingli) از Fosun Pharma، یک شرکت داروسازی چینی، می‌گوید که کار بر روی داروهای مقلد سریع به صنعت «جرأت انجام داروهای اولین در کلاس» را داد.
دلیل دوم مربوط به سرعت، مقیاس و هزینه پایین سایر فرآیندها است. شرکت‌های چینی می‌توانند یک دارو را از کشف تا شروع آزمایشات انسانی در حدود نیمی از زمان متوسط صنعت جهانی پیش ببرند. خود آزمایشات انسانی، که معمولاً کندترین مرحله در توسعه یک داروی جدید است، نیز سریع‌تر انجام می‌شوند. یک مجموعه عظیم از بیماران ثبت‌نام را آسان‌تر می‌کند و شبکه بزرگی از مراکز آزمایش نیز روند را تسریع می‌بخشد. این مدل به ویژه برای توسعه «ترکیب‌های آنتی‌بادی-دارو» (Antibody-drug conjugates)، یک کلاس جدید از درمان که به نظر می‌رسد در مقابله با سرطان بسیار قوی است، مفید بوده است. یک مدیر اجرایی غول‌های داروسازی می‌گوید که جذابیت چین در تعداد زیاد شرکت‌های در حال آزمایش است: «شما می‌توانید برندگان را انتخاب کنید و شانس تأیید را بهبود بخشید.»
سرطان همچنان یک تمرکز اصلی برای شرکت‌های چینی است، اما آن‌ها در حال گسترش فعالیت‌های خود نیز هستند. داروهای کاهش وزن یک هدف داغ محسوب می‌شوند. حق اختراع سماگلوتاید (semaglutide) – ماده فعال در داروهای وگووی (Wegovy) و اوزمپیک (Ozempic)، درمان‌های بسیار محبوب کاهش وزن که توسط نوو نوردیسک (Novo Nordisk)، غول داروسازی دانمارکی ساخته شده‌اند – قرار است سال آینده در چین منقضی شود. این امر موجب عجله برای آماده‌سازی نسخه‌های ژنریک شده است. با این حال، شرکت‌های محلی فقط در حال کپی‌برداری نیستند. بلومبرگ اینتلیجنس (Bloomberg Intelligence)، یک شرکت تحقیقاتی، تخمین می‌زند که ۱۶۰ داروی جدید برای چاقی در سراسر جهان در حال توسعه هستند؛ حدود یک سوم آن‌ها چینی هستند.
اگرچه چین دومین بازار بزرگ دارو در جهان پس از آمریکا است، اما همچنان مکانی دشوار برای کسب سود است. مک‌کینزی (McKinsey)، یک شرکت مشاوره، فروش داروهای تجویزی را حدود ۱۲۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ تخمین می‌زند که یک ششم فروش آمریکا است. بیشتر فروش‌ها همچنان مربوط به داروهای ژنریک است. داروهای جدید تنها یک پنجم بازار را تشکیل می‌دهند، سهمی که ممکن است تا سال ۲۰۲۸ به یک سوم افزایش یابد. حتی در آن صورت، بازار به شدت حساس به قیمت باقی خواهد ماند. بیمه دولتی بیشتر خریدها را پوشش می‌دهد، تقاضا را از بیمارستان‌ها جمع‌آوری کرده و شرکت‌ها را مجبور به رقابت در مناقصه می‌کند. برای کسب پوشش، داروسازان اغلب باید قیمت‌ها را به نصف یا بیشتر کاهش دهند تا به گروه بزرگی از بیماران دسترسی پیدا کنند، یا یک بازار خصوصی بسیار کوچک‌تر را بپذیرند.
این همه توضیح می‌دهد که چرا آمریکا و سایر بازارهای خارجی چنین جوایز بزرگی هستند. رایج‌ترین راه برای ورود به این بازارها از طریق توافقنامه‌های مجوز با شرکت‌های غربی است. برخی از شرکت‌های چینی اکنون سهم بزرگتری از این بازار را می‌خواهند. یک مدل رو به رشد، «شرکت جدید» (NewCo) است که بر اساس آن یک شرکت بیوتکنولوژی یک شرکت جداگانه و قانونی در آمریکا تأسیس می‌کند که اغلب توسط سرمایه‌گذاران خارجی حمایت می‌شود و دارایی‌های امیدوارکننده را به آن منتقل می‌کند. داروسازی چین برای غربی‌ها به طور وسوسه‌انگیزی ارزان به نظر می‌رسد. ارزش بازار شرکت‌های بیوتکنولوژی چینی فهرست شده کمتر از ۱۵٪ همتایان آمریکایی آن‌هاست. پیش‌پرداخت‌های مجوز معمولاً دو سوم کمتر و کل حجم معاملات حدود نصف معاملات جهانی مشابه است.
یکی دیگر از مزایای مدل شرکت جدید این است که می‌تواند به کاهش برخی از نگرانی‌های سیاسی پیرامون داروسازی چین در خارج از کشور کمک کند. با این حال، نگرانی‌های دیگری همچنان وجود دارند، به ویژه در مورد حریم خصوصی داده‌ها. به اشتراک‌گذاری داده‌های بیماران از آزمایشات بالینی به دلیل قوانین حریم خصوصی و فرآیندهای بررسی مرتبط پیچیده است. و سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) رویکرد سختگیرانه‌ای در قبال تأیید داروهایی که تنها بر اساس آزمایشات انجام شده در چین بوده‌اند، در پیش گرفته است. در ماه ژوئن، این سازمان هرگونه آزمایش بالینی جدیدی که داده‌های ژنتیکی آمریکایی‌ها را به چین صادر می‌کرد، متوقف کرد. گزارشی که در آوریل ۲۰۲۵ توسط کمیته کنگره منتشر شد و شامل اریک اشمیت (Eric Schmidt)، رئیس سابق گوگل، بود، هشدار می‌دهد که قدرت چین در کشف دارو، همراه با پیشرفت‌های آن در هوش مصنوعی، می‌تواند به زودی به شرکت‌هایش اجازه دهد تا از آمریکا پیشی بگیرند. او و دیگران نگران خطرات امنیتی در تلاقی داروسازی و بیوتکنولوژی هستند.
دلایلی برای خوش‌بینی محتاطانه نیز وجود دارد. رقابت بیشتر معمولاً به معنای درمان‌های بیشتر با هزینه کمتر است. برای بیمارانی که مدت‌ها از دسترسی به داروهای پیشرفته محروم بوده‌اند، رشد چین می‌تواند به بستن این شکاف کمک کند. این امر به ویژه برای نیازمندان در کشورهای فقیر اهمیت خواهد داشت. برای داروسازان چینی، آزمون واقعی نه تنها اختراع درمان‌های نوآورانه مؤثر، بلکه ورود به بازارهای جدید و گذراندن موانع نظارتی مرتبط با آن‌هاست. آقای وانگ اشاره می‌کند که بیشتر غول‌های غربی یک قرن طول کشید تا به مقیاس امروزی برسند. به این ترتیب، او می‌گوید، صنعت چین هنوز «در مراحل بسیار اولیه» است.